Skip to content

Author: Aklog Birara

Why ethnic-federalism deters equitable, integrated development

By Aklog Birara, PhD

Hunger is actually the worst of all weapons of mass destruction, claiming millions of victims every year. Fighting hunger and poverty and promoting development are the truly sustainable way to achieve world peace. There will be no peace without development, and there will be neither peace nor development without justice.” – Brazilian President Luiz Inacio Lula da Silva

In a country well governed, poverty is something to be ashamed of. In a country badly governed wealth is something to be ashamed of.” – Confucius, Chinese Philosopher

Whether it is a country that is well governed such as the United States where the middle class is squeezed by the one percent rich in whose hands incomes and wealth are concentrated; or in a poorly governed country such as Ethiopia, where corruption and illicit outflow from one of the two poorest countries in Africa, is now endemic, the impacts are the same. Repressive and corrupt governance entails injustice and shame for those who are left out. Poverty and injustice are sources of shame and agony, especially when these are induced by minority ethnic elite that extract billions of dollars each year from the poor, the society and country. Economic plunder is injustice; and where it exists, peace is inconceivable in the long-run. The Oxford University Multidimensional Index identifies Ethiopia as among the two poorest countries in Africa. If one gauges poverty using the African Development measurement of US$2 dollars per capita per day, ninety percent of the Ethiopian people are poor. Poverty affects all segments of society. It is perhaps the one shame that all ethnic and religious groups have in common.

Over the past several months, I offered compelling reasons backed by concrete evidence why Ethiopians must unite; and why they can indeed unite if they are willing. I admit that it is easier to diagnose problems from all sides and suggest alternatives going forward. There must be social forces on the ground and support outside that are bold enough to implement alternatives that would embolden ordinary people to free themselves from the shame of injustice, poverty and destitution. It is within the realm of possibilities.

In my 2010 book Waves; I analyzed the evolution of ethno-nationalism, and the socioeconomic and political architecture of the current government. I strengthened the arguments of its pitfalls and the vulnerabilities it poses to national cohesion, stability, democratic interactions, equitable and inclusive growth and development, and the threats ethno-nationalism poses to the country and to its diverse population. The single most worrisome source of these vulnerabilities that the vast majority of Ethiopians share is endemic poverty. Another is continuous exodus out of the country to escape injustice and poverty. Wide spread and recurring hunger is a glaring example of injustice. Increasingly, poverty is compounded by rising inequality. This emanates from the plunder of national incomes and resources and its concentration in a few at the top of the policy, decision making and resource allocation process. It is a pyramid. Corruption, illicit outflow, gross human rights violations, nepotism and discrimination are a consequence of a system; and the system happens to be ethnic, repressive and corrupt.

For this reason, I concur with President Lula of Brazil that hunger is “actually the worst of all weapons of mass destruction.” I agree that “there will be no peace” without resolving Ethiopia’s endemic corruption and hunger crises. Regardless of one’s political stand with regard to Ethiopia’s future, the urgent need for social justice is embedded in this vicious cycle that is akin to a national tragedy. When a governing party uses humanitarian aid to punish opponents and reward supporters, you know that the governance is not only unjust; but cruel. Those who are left out, unemployed and hungry have no stake in the stability a system that denies them a chance to eat and earn decent living. I share the notion that overcoming hunger is a collective, and not solely, a government responsibility. However, lead accountability and responsibility for destitution, hopelessness and hunger reside with the top leadership of the governing party. It is this leadership that created the ethnic federal political and socioeconomic system that serves it and its allies well while keeping the poor where they are.

No matter how one diagnoses it, ethno-nationalism and ethnic-federalism now contribute to the lack of a level playing field in social and economic life. It is legitimate for the reader to ask a simple question and try to answer it honesty. How did the current income and wealth concentration arise? Why are billions of dollars stolen each year and not recycled within the country to build factories, schools and hospitals and to boost agricultural productivity? Stolen wealth was not inherited or granted by forces from the heavens. It is manmade; and it is only humans who can reverse this corrosive and corrupt economic system that makes poor people even poorer. I keep suggesting that, if things persist as they are, a person born poor in Ethiopia has a higher chance of dying poor. Poor parents cannot transfer real assets; they transfer poverty to their children and the cycle continues. They have no assets that will free them from this vicious cycle.

Capital accumulation and concentration in a few is never accidental. It is systemic and arises from a system that allows it. In their provocative and well researched paper, “Rethinking business and politics in Ethiopia: the role of EFFORT, the Endowment Fund for the Rehabilitation of Tigray,” Mesfin Gebremichael and Sarah Vaughan make a direct correlation between Tigrean elite political capture at the top and capture and plunder of economic and financial resources throughout the country. They show public “frustration at persistence of a non-competitive, moribund and oligopolistic market, based on low levels of productivity, and regularly delivering high levels of opportunistic rents.” These “opportunistic rents” emanate from procurement deals and commissions; government sponsored and financed construction of roads, bridges, schools, health facilities, dams, offices; dominant roles in the transport and export and import business; generous and non-collateralized access to and provision of urban and rural lands, credits and loans; biased permits; accesses to foreign exchange and so on. Keep asking what type of system allows this to happen? You will be in a position to unravel the mystery of capital in Ethiopia and the success of EFFORT and other monopolies.

So what is wrong with the EFFORT monopoly story? This monopoly has a specific ethnic designation and conveys the perception that its lead and primary role is the “rehabilitation” of the Tigray region. Instead, it more than rehabs a selected few party officials and their extended families. It is owned by and benefits a specific ethnic elite group, Tigrean. I have consistently made the distinction between Tigrean elite at the top and the rest of the population. Let us be fair and objective.

As much as one cannot associate ‘past ills and mistakes’ on the entire Amhara or any specific group of people that the TPLF ethnic core designates by ethnicity rather than citizenship, it is not justified to attribute the horrendous injustice, plunder, repression, genocide, crimes against humanity, corruption, illicit outflow, transfer of real resources to domestic ethnic elite allies, foreign governments and firms on the entire Tigrean population. Similar to previous regimes, this repressive and plunder-prone system draws support from members of other ethnic elites. It is a ‘Scratch my back and I will scratch yours’ model. The system would not survive for long without providing material and financial incentives to individuals and elites from other ethnic groups. This gives a semblance of shared benefit and shared stake in the future. It is done without devolving real policy and decision making authority from a core Tigrean ethnic elite at the top. In my view, it is among the weakest links in the system.

As one anonymous author put it, the other weakest links in the system are embodied in the personification of social, political and economic ills identified earlier in the top leadership, especially “the Prime Minister and the security and defense establishment” that ethnic Tigrean officers lead and command. In light of this, the vast majority of Tigrean people on whose name and on whose behalf these ills are perpetrated need to wake-up in unison with the rest of the population. By the same token, the rest of the population that wishes to advance justice and political pluralism must reach out and join forces with them. As the African proverb says, “It takes a village to raise a child.” It takes all of the Ethiopian people to restore justice and establish a genuine and lasting foundation of democratic governance.

The extraction of rents is national and the beneficiaries are principally Tigrean elites and persons. The bulk of the sources of internal riches and illicit outflow of funds is either funded largely by a central or federal government that is dominated by the same ethnic elite or condoned by it. This unjust system punishes the vast majority of the population while amassing incomes and wealth assets that are simply grotesque and unjust. One should not dismiss the public perception that the Tigrean population as a whole benefits from the largesse of the federal state dominated by the TPLF core. Tigrean nationals who oppose the system must recognize this unfortunate perception and the collateral damage the minority ethnic elite has caused in the short run and will cause in the medium and long term. This collateral damage by association without gaining benefits compels them to side solidly with the rest of the Ethiopian population and abandon the divide and rule strategy of the TPLF core and its allies.

Income redistribution to “us” from “them” through narrow ethnic-based political power has the effect of limiting economic and social opportunities for the rest, including ordinary Tigrean. There is no legitimate or valid argument that any Ethiopian could make that the socioeconomic and political system should result in a zero-sum game. If ethno-nationalism and ethnic-federalism prove to be impediments to shared growth and development, it behooves all political and social leaders to reexamine the model of crony capitalism itself. In the medium and long-term, Ethiopia cannot afford an economic and social model which rewards those with political power and punishes those without one. The system keeps the entire society on a low productivity path. This is why it is labeled as “moribund” and the lead reason why I wanted to tie the hunger issue with ethno-nationalism, and ethnic-federalism. Both are impediments to equitable, inclusive and rapid growth and development for all Ethiopians.

If the current ethnic federal system is a barrier to equitable growth and development; and if it is the lead source of repression and corruption (double whammy), is it at all sensible to propagate ethnic politics as a virtue and a corner stone for democratization? I am afraid to report that there is overwhelming evidence to the contrary. Studies show that ethnic politics, organization and leadership will not advance justice, equitable accesses to economic and social opportunities. It will not advance political pluralism and the rule of law. It is conflict and instability ridden. Ethnic politics will not lead to the sovereignty of the people. Sovereignty is gained when each person has the right to voice her/his opinion and has the chance to participate in the political, policy and decision-making process freely.

In light of this, I welcomed the recent monumental decision by one wing of the Oromo Liberation Front to abandon narrow ethnic politics and secession and to join other Pan-Ethiopian democratic forces in the quest for political and social justice for all Ethiopians. This is a most welcome development and should encourage others who believe in the independence and territorial integrity of the country and in the unity and sovereignty of the Ethiopian people to coalesce, collaborate and struggle for the same cause. Dissidents must seize the opportunity now. It is among the prime reasons why I am writing this series.

This latest positive development notwithstanding, I am not entirely convinced that, as yet, Ethiopian political and social elites appreciate the economic, social and political forces that are shaping the new world of this century. This unfolding world places enormous emphasis on educated workforces and national cohesion on the one hand and flexibility to manage the risks and harness the benefits from an increasingly integrated world. Globalization is mean unless one has a nationalist government that places singular emphasis on national ownership of assets and on productivity and equity. Globalization is mean for the weak and for those countries whose leaders are not nationalistic. Globalization identifies and exploits opportunistic leaders who place a premium on their wealth and power. The recent recommendation to the Ethiopian government by Access Capital to sell some of the most profitable and national icons such as Ethiopian Airlines to the private sector is not an isolated phenomenon. Access Capital did not say anything about the US$12 billion that was stolen and taken out of the country; and the billions of Birr squandered and diverted internally. Ethiopia does not suffer from shortage of financial capital. It suffers from poor, repressive and corrupt governance. This, Access Capital, the World Bank or IMF do not say. Why?

The next decades call on a new generation of educated people who use science and technology to create and recreate their own societies. The old way of organizing and managing is increasingly out of place. This new and demanding world requires fresh and outside the box rethinking of how Ethiopian society ought to be organized and governed in meeting new challenges. Ethnic governance is not it. The TPLF/EPRDF model of ethnic governance is not suited to respond to this demanding world of change. A few examples from past practice will illustrate this point. The leadership conspired and turned over Eritrea in general and the port of Assab in particular and made the country landlocked. A landlocked economy is a dependent economy. Import and export costs are astronomical because of the regime’s unforgettable and deliberate policy mistake. It offered 1,600 square km of some of the country’s fertile lands, waters, flora and fauna to the North Sudanese government as dividend for Sudanese support when the TPLF was a liberation front. Having failed to achieve food self-sufficiency and security for the Ethiopian people, it embarked on one of the most disastrous policies of any government. It offered millions of ha of the most fertile farmlands and water basins to companies and persons from 36 countries; and to Tigrean elites that are loyal to the TPLF. It is therefore not equipped to deal with the intricacies of managing a society in the 21st century that calls for national cohesion.

Without going much further than the later part of the 20th and the early part of the 21st century, governance in Ethiopia has been based on the principle of political and economic capture by narrow ethnic and ideological elite. This was done through non-peaceful and non-democratic means. Political and economic capture has been about punishments and rewards. In coming to power, successive regimes had to inflict sufficient pain on their enemies so that they will never resurrect. Since the gains realized from continued political capture are substantial, the ruling group must reward itself and its supporters in order to solidify its power base. Correspondingly, it had to deprive its competitors of political and economic roles. In a poor country, financial, budgetary and other economic resources are very limited and are thus strategic tools. The TPLF core is a master at marrying ethnic governance, including ethnic federalism with economic capture.

Traditionally, an ethnic-based regime does not see the duration of its governance as finite and as subject to public consent. Political capture has always been a win-lose strategy. The biggest losers in this strategy are the poor, the society and succeeding generations. Political leaders do not wish to lose with grace through free, fair, open, transparent and competitive elections. The political tradition is for the ruling group to win big by any means necessary, including electoral fraud, intimidation, killings, imprisonment or persecution of adversaries. The TPLF/EPRDF top leadership has perfected this instrument of control at substantial costs for the country, and the vast majority of the population, including the vast majority of Tigrean.

Ethnic-governance and ethnic-federalism embed drawbacks in social, economic and political terms. Elections are always contested and are directly affected by them. Accesses to social and economic opportunities are influenced and directed deliberately. Land leases and allocations are decided through ethnic elite lenses. The concentration and uncontested nature of political and economic power at the executive level has offered the ruling-party the institutional and material means to hold on to power and to refrain from initiating needed socioeconomic and political reforms. Reform would mean sharing power and resources with the rest.

In an effort to appease nations, nationalities and people, the system allows the minimum required. It promotes and allows cultural, linguistic and other forms of freedoms while exercising monopoly over institutions, policies, decision-making and capture of their natural resources. Regional ethnic elites and personalities act as modern vassals and ‘lords’ and are often blamed and sacrificed when things go astray. The succession of Regional Presidents in the Gambella region who have been sucked is a case in point. Their primary role is not to serve the people and region they represent. It is to be loyal to and serve the party in power. Regional ethnic officials are never free or independent to enjoy freedom of choice. I do not underestimate the perceived emotional and real benefits associated with ethnic federalism. I contest its democratic content. Ordinary people on whose behalf pretensions of ethnic amity and freedom are exercised are paying a huge price now; and their children will bear the brunt of exploitation and plunder at play. The system will not initiate radical reforms that will make them masters of their own national resources.

In my assessment, radical reforms are needed urgently to empower Ethiopian society as a whole and to feed the millions who depend on international emergency food aid, hundreds of thousands who leave the country, and millions who are unemployed. Even if one were to ignore the developmental reasons, this back drop is vital for humanitarian causes. To ignore this injustice of recurrent and massive hunger is to deny justice to the affected millions. I do not know of a single Ethiopian who is not ashamed and saddened by the level of destitution, hunger and recurring famine in Ethiopia. While leaders of donor institutions and non-governmental organizations empathize with the hungry or send food or money or both and feed millions, it is a matter of dignity and honor for Ethiopians regardless of ethnic affiliation to reject the system that allows these to occur in the first place.

Ethiopians cannot go on depending on food aid for ever. For those in the Diaspora, it is about a recurrent human tragedy of a country with which they identify and they love. For them, and for millions of concerned people around the globe, the hunger of a child, a mother or a father waiting for emergency food aid is an affront to conscience and human dignity. It is a lead indicator of failed leadership. This failed leadership is fundamentally flawed because it is based on ethnic domination and divide and rule.

For government officials who live in what an Indian economist, Khanna, calls “mansion villas,” destitution has become a normal and acceptable part of life. Someone just wrote a note and told me that this person must have visited Mekele. I said yes; he has. He also visited Gondar, Bahir Dar, and Awassa, Addis Ababa and other cities and towns where ‘villas and mansions’ dot slums. For this reason alone, I will highlight critical policy issues, as a prelude to this series on the devastating impacts of ethnic political and economic capture.

While children, girls, boys, mothers and fathers are starving and dying, the ruling-party continues business as usual. It is more concerned about regime continuity, and less about the bigger and most immediate issues of hunger, famine, starvation, unemployment, slum-like shelters, dependency and endemic poverty. In this sense too, the ruling party’s values are worrisome to most Ethiopians across the ideological and ethnic spectrum. They feel that the regime focuses much more on rewards and punishments to keep itself in power and to extract more wealth and incomes from a broken system. It inflicts punishments on those who dissent and disagree with or oppose its policies and programs. Many Ethiopians say that the ruling-party rewards its members, affiliates and supporters handsomely. In doing this the leadership has elevated the punishment and reward equation to a new and dangerous level. This has the unsettling ingredients of collapse and civil unrest that is unpredictable. In light of this, I conclude that the TPLF/EPRDF socioeconomic and political conception, design, policies and programs have proven to be totally ethnic political elite-based, self-serving, dictatorial, corrupt and dangerous. The executive branch has replaced all institutions with regard to policies and decisions.

The conception of ‘victories I win or defeats me lose’ formula has strengthened the proclivity to hold on to power by all means necessary. Historically, political power in Ethiopia was characterized by a macho culture of defeating enemies. Battling out policies and programs through peaceful and democratic means, with the intent of letting voters decide, has never been the norm. Devaluing and limiting the formation of political pluralism and advancements toward a democratic culture of voter preferences and choices, the ruling-party uses public funds to recruit and mobilize members. It incentivizes and guides voter patterns to its own advantage. It punishes those who challenge the system in any way. It rewards those who support it. Affiliated ethnic parties and elites who lead them facilitate this phenomenon. This way, the political culture of exclusion continues indefinitely regardless of social injustice.

The reader would say that such a punishment and reward route to political power is not unique to Ethiopia. It has been a pattern throughout post-colonial Africa. I agree. My lead argument is that the primary motivating factor in this century as in the past behind the same model continues to be acquisition of wealth assets. On October 16, 2009, the Financial Times (FT) put this succinctly in an article entitled “Affluent Africa: The most reliable route to riches in Africa once lay via politics and “public” service.” No surprise, since “the state in many of Sub-Saharan Africa’s 48 countries controlled the principal levers (pillars) of the economy in the decades following independence.” The article cited numerous examples of extraction of riches by and for political elites using “absolute power.” Most African government leaders and elites were famous–many still are–not so much for public trust or public services but for extracting wealth at the cost of the vast majority. While there have been changes in a number of Sub-Saharan African countries, Ethiopia remains among the exceptions in not expanding opportunities and tackling endemic poverty. Many African intellectuals rightly ask why the country is unable to feed itself.

Ethiopia is also among the exceptions in prolonging and sustaining direct links between the party in power, the state and ethnicity. I shall show that these links promote and show corrupt practices and allow massive illicit outflow of funds. Similar to other Sub-Saharan African regimes that have not yet changed, those in power are not sole gainers from political and economic capture. They create foreign and domestic alliances and partners to justify their grip. The Ethiopian case mimics such partnerships in globalization as well.

One example might illustrate the point. In the same FT article quoted above, Mohammed Hussein Al-Amoudi, one of Africa’s wealthiest men is identified as one of the movers and shakers of Ethiopia’s political economy. An Ethiopian newspaper had identified the relationships between Al-Amoudi’s large business empire and monopoly and the ruling-party as a “state within a state”. A capitalist has found a lucrative alliance in a country where there are hardly any large scale domestic or national competitors. “Al-Amoudi is close to the ruling regime and partly funded Ethiopia’s millennium celebrations in September 2000. Al-Amoudi’s business empire centers on the Midroc Global Group, a conglomerate that owns more than 30 enterprises; and employs 24,000 people in four continents. Having leased vast tracts of land for commercial farming, the Sheikh also owns the Legadembi gold mine, which produces roughly 3.5 tons of fine gold a year.” I do not know of many governments that turn over a precious source of foreign exchange for the country to a foreign monopoly. The TPLF does.

The point of the quotation from the FT article is to suggest that the ruling-party allows unrestricted investments and operations, including leases of “vast tracts of land for commercial farming” to foreigners and domestic allies as long as such investments and partnerships pay dividends financially, politically and diplomatically. “Absolute” state political and economic power allows virtual centrally driven investments and economic monopolies to thrive. They crowd-out and undermine national firms and domestic entrepreneurs. In short, the system perpetuates dependency; and suffocates domestic private sector development. How can deserving Ethiopian nationals enter and sustain businesses if monopolies are given special privileges? The gold mine owned and run by Al-Amoudi was once state owned and profitable. Privatization proved to be lucrative for ethnic folks and ethnic endowments that are close to the ruling-party. Massive asset transfers associated with privatization show the dilemma. Among other factors, privatization has not expanded domestic and nationally owned and managed and merit based enterprises. It has not generated large employment. It has not produced a vigorous middle class. There is little benefit for Ethiopian youth, especially girls. Contrast and compare this condition with the Asian Miracle where privatization and indigenous development took advantage of globalization in general and Foreign Direct Investment (FDI) in particular; and offered enormous employment and incomes opportunities for millions.

(Author can be reached at [email protected])

TPLF Inc. as a ‘silent killer’

Aklog Birara, PhD

Have you ever wondered, as I have, why Ethiopia and the Ethiopian people are caught in a vicious cycle of disillusionment, dispossession and disempowerment? Have you pondered, as I have, the simple truth that the vast majority of the Ethiopian people have less say and thus less power over their political and economic affairs in their own country compared to a few ethnic elites and foreign investors such as Saudi Star and Karuturi? Have reflected on the implications for this and the coming generation of the virtual control of the pillars of the Ethiopian economy by foreign entities, and a few ethnic elites allied to TPLF Inc.? Have you taken one second of your time to ponder the destruction of the environment by unscrupulous investors and the regime that encourages them? Have you taken a few minutes of your time to reflect why Ethiopian Christians working in Saudi Arabia find themselves in a predicament for praying in a Muslim State while Saudis are free to build mosques and to pray as they wish anywhere in Ethiopia?

Anywhere one looks, Ethiopians within and outside the country cry for a government leadership to protect theirs and their country’s national interests. These and other core policy related questions on Ethiopia and Ethiopians suggest an enormous gap in organization and leadership that is purpose-driven. What we see in every global indicator is a country where there is growth without improvement in wellbeing for the majority. In fact, data shows that the poor are getting poorer; and the no of those in absolute poverty is growing at or above the rate of economic growth that benefits only a few. This is the reason why I suggest consistently that Ethiopia and all Ethiopians are crying for a caring and inclusive alternative in governance.

I would argue that the urgent gap in responsive governance is ethnicity, religious and demography neutral. All Ethiopians feel it in some form or another. So, division makes no sense. Only a strong and prosperous multiethnic state that responds to all stakeholders can survive and thrive. Accordingly, we need to recognize that all Ethiopians have a stake; and are thus responsible in filling the vacuum. In light of this, it is time that we expand and embrace the definition and action steps that will lead the entire society to a better and more promising alternative than the current one. We cannot do this as long as we are guided by the ethnic and divisive script imposed on us by TPLF Inc. This system survives and gains from growth that does not improve the lives of people.

We need to consider the higher moral ground that the same way “families and friends need leaders who model purpose-driven lives,” Ethiopian society and communities anywhere and everywhere should expect to defend their human rights; improve their lot; and chart a more promising future for their children. Can this really be done? Can Ethiopian political, civic and faith leaders and intellectuals surmount their own narrow interests and prejudices for the sake of the country and its diverse population? The simple answer is that there is no other choice. If those who oppose the current system are genuine, they must discard old animosities and forge ahead with renewed optimism and cooperate with one another. Otherwise, we should stop the entire business of protest politics and politics as a business enterprise: the model TPLF Inc. has imposed on each of us.

I suggest in this piece that Ethiopians who wish to be treated with respect and dignity anywhere in the world and who wish a better future for this and the coming generation stop the none sense of ethnic and religious or demographic divisions. What TPLF Inc. has and is doing is enough as it is. They can start with baby steps: stop demeaning and undermining one another. Stop the culture of revenge and innuendos. Reach-out to and talk to one another as adults. Work with and collaborate with one another. Campaign against all forms of injustice collaboratively. Treat individual dissenters as Ethiopians and not as members of this or that tribe. Accept our diversity as a source of strength and celebrate one another. Demand and promote innovative, inclusive, smart and wiser alternative organization and leadership–with demonstrated capability of grasping what is at stake (the bigger picture of the country and its people; and committing self to set aside minor differences; and practicing the discipline and consistency of forging a unity of purpose among all ethnic, religious and demographic groups. Here, it is commitment to the common good that matters most. If we fail to do this fast, we have no one to blame but ourselves. These baby steps will not be easy; but can be done.

In the Ethiopian context, a unity of purpose must affirm failures of the past without being trapped in it. It must affirm commitment to justice, the rule of law, passion for unfettered and equitable access to economic and social opportunities, and representative governance based on free and fair elections. A child in Gambella must believe that he/she is an Ethiopian and deserves the same rights as a child in Tigray or Oromia or Addis Ababa and so on. We must decide and work day and night to create favorable conditions that embrace each child regardless of ethnic or religious affiliation. This has the best chance of safeguarding past gains while advancing a more promising future for the vast majority of Ethiopians that the current system is unable to deliver. This will not happen unless adults show commitment that transcends ethnicity and partisanship. This is not a world for the weak, timid and partisan. A strong, just, inclusive, fair and prosperous Ethiopia will be good for everyone. This is why I suggest that it is not just the so-called “unity crowd” that will benefit from a just, fair and inclusive system. It is all Ethiopians.

The acid test of alternative organization and leadership is readiness and ability of political, civic, religious and other elites to mobilize the country’s mosaic and establish a brighter and more inclusive alternative that restores faith and confidence in the political process of the future. This will not be as easy as it seems. If it were; it would have been achieved by now. Take a look back at political history that is still fresh. MEISONE and EPRPP decided to fight one another rather than to advance the common goals of the Ethiopian people and the sacred interests of the country. I do not have to tell you what happened and who paid a huge price. Division for the sake of power and narrow ideology or ego or tribe is disastrous. Hypocrisy is the mantra of those who are afraid to take a principled stand for a bigger and larger cause.

How does one explain divisions among Ethiopian Orthodox Church leaders and followers? I believe that, within the Ethiopian Orthodox faith, we need one creed and leadership as we need one country. I reject factionalism and tribalism within the Ethiopian Orthodox faith as much as I reject narrow nationalism and big nation chauvinism in political doctrine. Divisions reinforce hypocrisy and cynicism. I will give you a simple example on hypocrisy of faith. A group of activists tried to mobilize the Ethiopian Diaspora in the Washington Metropolitan Area for a protest against Saudi Government mistreatment and human rights violations of Ethiopian Christians. Religious leaders failed to participate and give moral support. How do they explain this to their followers?

Given the formidable forces we face as people , any alternative organization and leadership would have little chance of success unless and until we unlearn the debilitating impacts of divisive ethnic politics: the ‘silent killer.’ How can we do this? Why not embrace and practice such fundamental principles as integrity, purity of heart, spirit of cooperation with one another, commitment to serve the entire population and the country in our day to day lives? Why not show capacity to reject all forms of ethnic, religious, gender and age based bigotry, prejudice, corruption, nepotism and discrimination ourselves? Why not subordinate narrow, personal and group agendas to the common good of saving the country and serving the Ethiopian people as a whole? How difficult are these to do? How would we triumph over TPLF Inc. without dramatic changes in our own mindset, values and how we treat one another as Ethiopians? What form of coalition or transition are we after if we do not answer these and other fundamental questions? I suggest that discussing alternatives without demonstrating real change in our own mindsets and in our dealings with one another will not be credible in the eyes of the Ethiopian people or the global community. The London Conference of 1991 took place without sober analysis and discussion of similar questions. This is a real challenge for all activists and opponents to TPLF Inc.
Seventy Five to Eighty percent reject TPLF Inc.

At the risk of repeating, those of us who wish to pursue a more promising future for all Ethiopians must appreciate that our own bickering and division are the most constraining contributors to the strength of TPLF Inc. By all accounts, less than a quarter of Ethiopians accept the legitimacy of the current governing party (Gallop). It is thus an understatement to say that regardless of ethnic, religious or demographic affiliation, close to 80 percent of the Ethiopian people reject TPLF Inc. and want change. Western powers would want an alternative that would serve their interests best as was the case in London in 1991. The root causes of disillusionment, disempowerment, dispossession, abject poverty, hunger and intellectual and financial capital flight out of Ethiopia is deliberate ethnicization of politics and economics by TPLF Inc., a monopoly.

Almost everyone is reduced to subservient status. If you cannot count in your own homeland; you cannot expect to count anywhere else in the world. This is why nation states that are strong and defend your interests overseas have a voice. Almost everyone anywhere in the world is forced to fear the system that keeps them entrapped and powerless. People know this but cannot contest that the primary motive of ethnicization is to run the country purely as a business monopoly. The formation of political parties on the basis of ethnic affiliation serves the ultimate purpose of command and control over local, regional and national politics, resources and markets. Your rights mean nothing at all. This is by no means to suggest that there are no second class type beneficiaries. Some prefer second class status because they have not experienced a better system; and are suspicious of change. TPLF Inc. is smart enough to remind secondary beneficiaries that they should guard against restoration of the old system. The hidden message is specific to one so called dominant ethnic group. The tragedy is not so much that this camouflage persists; but that the rest of us fall into the trap. The result is a reinforcement of ethnic division and disempowerment that serve TPLF Inc.

Duality of ‘silent violence or killing’

Ethnicization of politics and economics serves two strategic objectives: divide and rule and extract as much rent as possible from the national economy. Please note that division serves TPLF Inc. most. The greater the division among Ethiopians; the larger is the opportunity to extract rents in different forms; and to make people believe that they are beneficiaries. Where have you seen growth that expands poverty? Extraction is hard to do in a multiethnic society unless some of the benefits go to supporters and ethnic elites who serve as intermediaries. If you want to justify a system, hire small beneficiaries who believe that the sky is blue. Foreign Direct Investment (FDI) operates within this environment and serves TPLF Inc. best. Whether we accept it or not, it is, largely intermediaries (middle management) who facilitate the policy and decision-making authority of TPLF Inc. When you are a subordinate, the likelihood of dissenting against the dictates of the merged state is negligible. The Constitution, laws and regulations are bendable and changeable in accordance with the demands of TPLF Inc. Anyone who threatens TPLF Inc. risks the possibility of losing his or her private property or citizenship at any time. There is nowhere to hide except fleeing the country. More intellectual flight, especially those who are national leaning means more domestic vacuum that can compete and safeguard national resources and markets. Ethiopia is void of this asset.

What do regulations and laws do?

Under this system, regulations, laws, banks and other financial intermediaries serve political purposes: the staying power of TPLF Inc. They are therefore not value neutral. How else would you explain the phenomenon that generals and high officers–paid modest salaries to defend the country–are among the wealthiest and most powerful people in the country? Their powerful and wealth status resembles corrupt governance in Egypt and Pakistan than Ghana, Mauritius or Brazil. These generals and high officials are coopted through financial and economic incentives the same way as ethnic elites who belong to the EPRDF and who serve as intermediaries (middle men). Both are among the lead proponents of TPLF Inc. This phenomenon leads me to assert that the business of ethnic politics in Ethiopia today is financial and economic reward. It is the notion of “what is in it for me” that seems to prevail throughout the entire system. Some in the Diaspora reflect the same values. This is why the Diaspora’s role in prolonging the system that divides and disempowers is coming under increasing scrutiny by activists. In any case, it is fair to conclude that the system does not encourage commitment to and service to ordinary citizens, communities and the country.

In this sense, the Ethiopian Prime Minister is absolutely right when he said to business leaders last year that if people are not careful they will more or less lose their country. Why did he say this? Increasingly, foreign firms are assuming the pillars of the economy while Ethiopians with wealth are either investing in consumption oriented ventures or taking their monies out of the country at an alarming rate. They have no confidence in the government or the future of the country. How sad? Contrast this with Indonesian corruption that emphasized growing the economy and benefitting Indonesians as a commitment.

The Prime Minister is right and wrong. The problem is that it is the system he set up that created selfishness, greed, capital flight and unbelievable income inequality. His extended family and ethnic elites are the lead beneficiaries. This phenomenon does not surprise me a bit. It takes an enabling social, economic and political environment to encourage saving and investment in productive sectors that will change the system radically. It takes national leadership to motivate the private sector to do what is right for the country and its diverse population. Some of the most corrupt nations in the world, Indonesia for one, were and are still led by nationalist groups. At least, what is stolen is invested domestically in factories that generate jobs; raise incomes; and expand the middle class. This is not the case in Ethiopia. It seems that the system has created a culture of greed, fear of the future and total disregard for this and the coming generation and the overall development of the country. The current motto is “What is in it for me?” and not “what am I doing for the country and its people while enriching myself?” There is a huge difference between the two.

In this reward and punishment type of arrangement that serves TPLF Inc. and its allies well, the real and potential losses for communities, the society and the country are self-evident. They are everywhere for anyone willing to see. Sad but true, some in the Diaspora who run back and forth on a visit to the country as tourists or to manage their assets or to access opportunities fail to reflect on how the vast majority of the population lives. It is glitz of villas, apartments, eating places, hotels, roads and other physical infrastructure– that needs to be maintained and paid for—that catch their fancy and immediate attention. I often wonder whether Diaspora tourists ask the prudent question of how road infrastructure that lasts an average of five years will be maintained. Who will pay the maintenance costs? Dig deep into the artificial economy; and you will find that most Ethiopians are poorer today than they were 21 years ago. They barely eat one meal a day.

A properly and well integrated and planned economy stimulates productivity and raises individual incomes from large numbers of people. Investments in industry, agro-industry, agriculture and so on trigger structural changes in dramatic and sustainable ways. Infrastructure alone will not do that. The Ethiopian economy is import dependent. Industry accounts for about 4 percent of exports. By structural changes I have in mind factories that offer job opportunities to millions. Factories that produce fertilizers that feed agriculture. I have in mind a smallholder farming revolution that is supported by low cost inputs such as fertilizers, better seeds, access to credits and markets and so on. A smallholder farming revolution would do wonders for the country and the rural and urban population than land giveaways to Saudi Star to feed rich consumers in the Gulf or to Karuturi to supply cheap foods to Indian consumers. For citizens to benefit, Ethiopian smallholders deserve tenure security and freedom to produce and market and gain higher incomes so that they can send their children to school and so on. In short, I suggest that glitz alone does not contribute to sustainable and equitable growth and development regardless of the number of high-rises, condominiums, hotels, eating places for the few well-to-do, including Diaspora tourists, villas etc. Ask a simple question. Who, among the Ethiopian poor or low level civil servants or soldiers or factory workers or Saudi Star employee can afford to live in a condo in Addis Ababa, Mekele or Gondar? Who can afford food that Diaspora visitors or donors or high level government officials can afford? This is among the reasons why the system is a ‘silent killer.”

Portrayal of ‘silent violence or killing’

The Socialist military dictatorship killed innocent people in public and boasted about it. It triggered domestic and global outrage. In contrast, TPLF Inc. learned from this mistake and ‘kills quietly or silently’ than its predecessor. This makes it more dangerous and sinister. We see this vividly in the brutal beating of Andualem Aragie in jail. Given this most recent example, dissidents and reasonable people in the Diaspora cannot afford to forget and neglect enormous losses for the society and the country under TPLF Inc. Loses occur on a recurring basis. The concern I have is that we seem to be in a mode of just accepting loses as normal; and go on as if nothing has happened. Here are clear and harmful examples with devastating impacts. Ethiopia lost its sea ports for which the society pays billions of dollars for services. This loss took place without the consent of the Ethiopian people. No voice.

In a secret deal with the now northern Sudanese government led by President Bashir, Prime Minister Meles’ government granted substantial pieces of Ethiopian territory to Bashir’s regime. During the initial period if TPLF Inc. lands from Gondar, Wollo and other regions, were carved out and reconfigured for the benefit of what is commonly known as “Greater Tigray,” a condition that will not serve the greater good. This ethnic based reconfiguration and incorporation will create animosity among the population for generations to come. The regime will no doubt go; but the animosity will persist for generations.

TPLF Inc. granted millions of ha of the most fertile farmlands and water basins to businesses and individuals from 36 countries and to Tigrean elites. Oakland Institute reported that 75 percent of domestic owners in Gambella are Tigrean. This comes across as internal ‘land colonization.’ Tigreans should not blame other Ethiopians why they perceive that they are part of the problem. The medicine is to contest this outright; and to join others in rejecting TPLF Inc. Like the reset, they should accept the notion that Ethiopians suffer silently from a double whammy: foreign large-scale commercial farm colonization by invitation and real natural resource transfers to ethnic allies. Karuturi, Saudi Star and other foreign owned large-scale commercial farms are the new landlords in the country. These new land lords gain profits by dispossessing Ethiopians. How would an Anuak child feel about a condition that displaces and dispossess her/him? What are the rest of us doing about it? Transparency International, Global Financial Integrity and UNDP all confirm that billions of dollars of scarce foreign exchange is stolen from Ethiopian society each year. Corruption is a net cost to this and the coming generation in multiple ways. It is the current and future generations who will pay a huge price for this.

Ironically, foreign owned large-scale commercial farms are protected by branches of Ethiopia’s police, security and defense forces. In Central America and Pakistan, Special Forces paid for by investors protected such establishment against the population. Those who struggle for alternative organization and leadership ought to ask, “Whose interests do police, security and armed forces protect in Gambella or the Ogaden or anywhere?” It certainly is not the interests of the people who are forced out of their lands or the long-term interests of the country.

Opponents have a moral responsibility to educate ordinary soldiers, police and others that their repressive roles on behalf of TPLF Inc. or foreign investors will alienate them from their own extended families and communities. We cannot do this in meaningful ways if we are detached from the Ethiopian reality on the ground.

‘Silent violence or killing’ does not discriminate

Regardless of ethnic or religious affiliation, those who dissent against the above and other social, political and economic injustices are subjected to cruel and inhumane treatment without any let up. Andualem Aragie, an individual who hails from Gondar, was beaten up in his cell by an inmate because he stood for justice, democratic freedom and the rule of law. He did not dare to challenge the system because of his ethnic affiliation. He did this as an Ethiopian. His is a prime example of ‘silent killing’ by TPLF Inc. I do not have any proof to suggest that the inmate who assaulted him was planted by the governing party. However, I challenge the notion that anyone imprisoned by the one party state cannot and should not expect safety and security even in jail. It is a travesty that says more about the cruel and unjust system than about the inmate. The system does not tolerate dissent or symbols of dissent whether in jail, in the Diaspora or within the country. It does its job silently and methodically.

This takes me back to the formation and acceptability of ethnic-based political parties under TPLF Inc. I argue that this is part of the strategy of divide and rule; and a clever mechanism to coopt and subordinate the majority by using ethnic elite and other self-serving intermediaries. The more division there is; the less challenge to and dissent against TPLF Inc. Aspiring elites are recruited to the club on the basis of their submission, commitment to defend and serve the system while advancing self-interest. The business of ethnic politics is therefore to ensure that narrow band of-largely ethnic elites- are well served. Those of us who want a better future for all Ethiopians need to accept the truth that ethnic division and narrow self-interest entail enormous costs for the majority of people; and for the long-term viability and security of the country. The economic and financial incentives that accrue from this system are so critical for the beneficiaries that they become both pawns and the most avid supporters of ethnicization of politics and economics. At one level, it is hard to blame secondary beneficiaries. It is a matter of survival. What other option do they have? Those of us who oppose the system do not show consistent commitment to come to the aid of those who suffer within the country. We just react or protest for a day and stop. Secondary beneficiaries who may resent the system know our weakness, namely, our inability to mobilize resources and aid those who advance justice and fair treatment. The challenge for us is to make distinctions between the top leadership of TPLF Inc. and the rest and determine to expose this cruel and repressive system consistently. We can plant seeds of separation among constituent parts that sustain TPLF Inc.

Focus on the system that sustains ‘silent violence and killing’

I suggest that our singular focus should be less on our division and more on the system that sustains repression through division; and breeds social and economic inequality. I further suggest that the real political and social foundation of the struggle for a better and more inclusive society is in Ethiopia and not overseas. TPLF Inc. created the EPRDF to mobilize dissatisfied ethnic-based political elites in order to enlarge the party’s narrow political power base. To some, this strategy gave ethnic politics a democratic façade. This façade has no human face. However, it is, ultimately, the Ethiopian people who should judge in a free and fair election. The system now uses this ethnic architecture against those it perceives inimical to its well-designed political, social, financial and economic goals and interests. This is why Andualem and others are paying with their lives. Like other patriotic and nationalist individuals who stand for justice, the rule of law and political pluralism, he represents the hopes and aspirations we all share. He is thus a symbol of a brighter future for all Ethiopians and must be treated as such. TPLF Inc. applies the same methodology of punishing him, his family and friends and his community by making life totally intolerable. The intent is to make sure that others fear the brutality of the regime. This happens to Anuak, Somali, Amhara, Oromo, Gurage, and Tigray alike. Why can’t we recognize this and collaborate?

Given this recurring history of gross human rights violations against the innocent and the dispossession of the Ethiopian people as a whole, and acknowledging those who stand firm for justice and freedom, I am saddened to note that even Andualem’s dire and deplorable condition does not move and revolt those of us in the Diaspora in meaningful and sustainable ways. We seem to possess souls that do not move; hearts that do not empathize; minds that do not distinguish; and actions that do not make a dent. These are not Ethiopians values. I opine that we can no longer see people such as Andualem or others like him just as another individual activist individual in trouble. Rather, we must see him as a symbol of resistance and defiance from a new generation of potential leaders who represent hope and promise: “purpose-driven lives.”

It is time that we wake up and reject ‘silent violence and killing’ against any Ethiopian such as Andualem who stands for justice and freedom.
2/21/2012

Nile project: a hidden bomb? or a pomise for shared prosperity?

By Aklog Birara, PhD

This paper is third of a series on Ethiopian fascinations concerning the “Arab Spring.” Beyond these current fascinations, there are strategic economic and diplomatic dimensions that require deeper analysis and understanding with regard to relations between Ethiopia on the one hand, and Egypt on the other. I refer to the future development and use of the waters of the Nile River. I know of no other topic in the 21st century that evokes strong emotions and national {www:sentiment}s in Egypt and Ethiopia than the development and use of the River Nile and its tributaries. These sentiments {www:emanate} from the fact that water is among the most precious natural resource assets in the world. It is the source of life, identity, civilization, food self-sufficiency and security, industrialization, potential wealth and security for those who possess it and a source of jealousy for those who do not. People need water to survive. They need fertile or irrigable land to procreate and to produce food. Water meets basic needs. As populations increase and infrastructural and economic demand intensify, governments are obliged to respond to the needs of their societies as a matter of urgency. They have little choice but to harness their water resources for the betterment of their respective societies. Understandably, government officials, experts, academics, and members of civil society from both sides express views that reflect competing national interests. Elementary school children in both countries find themselves growing up with the belief that their respective perception- that is single country-focused – is the most critical; and it is. Ethiopian history, resistances to foreign aggression, honor, and identity emanate largely from its coveted position as the source of the Blue Nile or Abay. When viewed regionally and multilaterally, perceptions on both sides often underestimate the interdependence of {www:riparian} nations in general, Ethiopia, and Egypt in particular. For peace to prevail, mutuality must govern relations and the future.

Seifu Metaferia Firew, a well-known Ethiopian poet, expresses the widely held view among Ethiopians that, as the “origin of the Nile, Ethiopia, continues to suffer from water scarcity” and from recurring famine. He suggests that this “shameful” condition continues not because Ethiopia does not possess water; but because its government is unable to “develop, harness, and use” the country’s “vast water resources and silt to dam, irrigate, produce and feed its large and growing population. Ethiopia, he says, loses two ways: “The waters of the massive Abay River (the Blue Nile) flow into the Greater Nile; and that this river takes away millions of tons of fertile soils from the Ethiopian highlands” year after year and provides the material foundation for Egyptian agriculture. At the same time, Ethiopia faces chronic drought, famine, skyrocketing food prices, and hunger. Today, more than 4.5 million Ethiopians endure the worst famine since the 1980s. In light of this, the author suggests that “Someday, I (meaning government), will be held accountable for gross negligence to develop the Abay River” so that Ethiopians will no longer go through the humiliation of hunger, destitution and international food aid dependency. The lack of prioritization in the agricultural sector in general and irrigated farming in particular is now a “national crisis.” The thesis of this chapter is that no current or future government in Ethiopia will survive unless it addresses this fundamental national crisis. To-date, successive Egyptian governments have managed to marginalize Ethiopia and bar it from exploiting its major rivers including the Abay. The fact that Ethiopia is “the water tower of Africa” has meant practically nothing when measured against the food self-sufficiency and security and modernization needs of the country. In contrast, Nile-centered and dependent Egypt has succeeded to meet domestic food demand and to create a strong agric-based industry that employs millions. Egypt has done this by invoking the principle of acquired or “historic rights” while denying Ethiopia fair and equitable share of the Nile. 1/

These two seemingly irreconcilable perspectives and principles lead me to the second thesis of the article. On the Egyptian side is the principle of acquired or “historic rights,” a principle inherited from the colonial era that gives Egypt total hegemony over the Nile. This hegemony clashes with the principles of equitable and fair share, principles that most Sub-Saharan African riparian states now embrace. On the Ethiopian side is the history-based and growing recognition that “historic rights” claimed by Egypt and to some extent Northern Sudan are unjust and unfair, and that colonial and foreign interference-based treaties and legal arrangements are no longer viable or acceptable. One cannot appreciate the depth and breadth of these two contending views unless and until one goes back and examines history. Ethiopia’s claim for fair and equitable allocation is not new at all, and predates pre- Aksumite Empire and the height of Egyptian civilization. The country’s history shows that King Lalibela wanted to build a dam long before dams had become an economic necessity. Emperors such as Zara Yaqob, Yohannes, Teodros, Menelik, Haile Selassie, and leaders such as Mengistu Haile Mariam and Meles Zenawi manifest visions and perspectives that defend Ethiopia’s national interests over its water resources. Emperor Yohannes IV died defending this sacrosanct principle, as did Emperor Teodros. Regardless of regime, Ethiopia and Egypt will remain adversaries over the use of the Nile. At best, they will remain keen competitors in the decades ahead.

Demography may now be destiny

The Nile River has been a major source of contention, rivalry, and animosity between Egypt and Ethiopia since time immemorial. The fundamental role of the Nile in shaping Egyptian life is incontestable. Egyptian civilization is a gift of the Nile six sevenths of the waters of which originate from the Ethiopian highlands. The battle for control and for influence of countries around it predates Egypt’s Pharos. From time to time, it has involved powers beyond riparian states for more than 7,000 years. This tradition to exercise monopoly continued under British imperial rule that imposed binding agreements on riparian nations on behalf of Egypt, a British colony at the time. Egypt signed a Nile Agreement in 1929 that offered it natural and exclusive rights over the Nile. This arrangement begun to unravel only after Sub-Saharan African states gained independence. Until then, Ethiopia stood as the sole voice in defense of the principle of fair and equitable share without success. This Egyptian inherited “historic right” and preponderance has virtually undermined Ethiopia’s legitimate rights to advance its national development by building hydroelectric and irrigation dams. Ethiopian and other independent experts contend that Egypt does not contribute a drop of rain or water to the Nile. Ethiopia contributes 86 percent of the water and uses only 1 percent for irrigation. Thirty percent of Ethiopia’s land mass that covers 385,400 square kilometers is within the Abay River Basin and its tributaries. This provides potential of 3,500,000 hectares of irrigable land, more than sufficient to meet Ethiopia’s food demand for decades. From 1990 to present, the country used only 90,000 hectares of the available potential within this land mass. Given geographic spread, population, and size, Ethiopia possesses geopolitical and demographic advantage unmatched by other riparian states. This enormous potential suggests urgency. Ethiopia’s population of 90 million–the second largest in Africa– will reach 278 million by 2050, the tenth largest in the world. This dramatic demographic shift will have profound economic and political impact not only in the Horn but also in the rest of Africa and the Middle East. This in itself foretells the need for change in the governance of Nile waters. Ethiopia’s legitimacy is firmer than ever before. There is no doubt in my mind that Ethiopia will emerge as a leading economy over the coming 25 to 50 years; if it resolves its current political crisis and establishes inclusive and participatory governance.

Colonial powers and especially Britain tried to tie Ethiopia’s hands at a time when the country was relatively weak. The May 15 1902 Treaty between Britain and so-called “Abyssinia” regulated the frontier between Ethiopia and the Sudan, a British colony. Article III of this treaty states that “The Emperor Menelik engages not to construct or to allow being constructed any work across the Blue Nile, Lake Tana or the Sobat which would arrest the flow of their waters into the Nile, except in agreement with the governments of Great Britain and the Sudan. “ This and the 1929 agreement weakened Ethiopia’s position in that both set a precedent used by Egypt subsequently to justify unfair and unjust arrangements. The Nile Waters Agreement of 1959 between the Republic of the Sudan and the United Arab Republic of Egypt benefitted from colonial precedents to which Ethiopia is not a party. At the center of all these agreements, the economic principles that the River “needs projects for its full control and for increasing its yield for the full utilization of its waters” are under-scored. It is unthinkable to realize development without a project or program. This same principle of project applies to Ethiopia. “Acquired or historic rights” trace their origins to these types of arrangements that conferred on Egypt and the Sudan exclusive rights to develop and use the Nile. Both countries continue to adhere to these outdated agreements as if the world remains static. “The absurdity of the land of the Blue Nile dying of thirst (during the Great Famine of the 1980s in which 1 million lives were lost; and today in which close to five million Ethiopians face death) was combined with fact that Egypt at that time (l980s) was about to face a similar catastrophe,” had rains not started in Ethiopia. This nature-driven interdependence between Egypt and Ethiopia virtually defines the acrimonious links between two competing societies that depend on the same river to achieve the same goals. “The intensive Egyptian-Ethiopian efforts to reach understanding that resumed in the early 1990s have not been facilitated by old legacies of mutual suspicion…Egypt was not only born of the Nile, it also lives by it, and its dependence increases with the pace of modernization and population growth.” The same forces that deepen Egypt’s dependence on the Nile are shaping Ethiopian society at speeds that no one had anticipated in the last century. I am not referring only to demographic change. Ethiopians aspire to achieve rapid and inclusive modernization, and possess the requisite talent pool and material resources to achieve these goals over the coming decades. The various dams built and proposed reflect this achievable goal. 2/

Ethiopian interest in harnessing and developing its water resources for development are not new. Successive Ethiopian governments tried to persuade the Egyptian and Sudanese governments of Ethiopia’s right to invest in its waters to meet changing needs. In 1960, the Imperial government under Emperor Haile Selassie sponsored a hydroelectric and irrigation feasibility study led by the US Bureau of Reclamation. In July 1964, the group identified 71 locations, 31 water, and 19 specific hydroelectric sites on the Abay River. It recommended the construction of hydroelectric dams that would produce 87 billion kilowatt electricity per year, more than sufficient to meet domestic demand. Irrigation dams of varied sizes would irrigate 430, 000 hectares of land and would meet the food security needs of the country for decades. Breakdowns of the proposals suggest the seriousness of the thinking and the sizes of the projects. One such hydroelectric dam would have been bigger than the Aswan Dam that contains 51 million cubic meters of water; and would generate more electricity than the Aswan Dam. The primary locations identified included Lake Tana, Mendassa near the Sudanese border and Makile. The government was able to realize only the Fincha Dam. The newly proposed Millennium Dam is not radically different in dimension or in location from earlier proposals.3/

Why did the other projects fail to come to fruition? The primary reason is Egyptian intransigence and rejection of any move by Ethiopia to develop its waters. The Tana Beles hydroelectric and irrigation project involving five dams near Lake Tana proposed in 1958–that would have benefitted 200,000 farmers under financing from the African Development Bank– was rejected outright by Egypt. The feasibility study conducted by the US Bureau of Reclamation and the Tana Beles project would have effectively transformed the Abay Gorge and Lake Tana into the “primary all-Nile reservoir to supply electricity and irrigation for Ethiopia while significantly enlarging and regulating the amount of water flowing into the Sudan and Egypt. “ The scheme would have benefited Egypt too. Egypt rejected all of the projects and persuaded multilateral financial institutions not to support Ethiopia’s ambitions. This rejection curtailed Ethiopia’s potential in developing its water resources to meet its food demands and to reduce poverty. In 1977, a World Bank study of the Nile concluded that the “Waters of the Nile probably constitute Ethiopia’s greatest natural asset for development. The development of the River Nile in Ethiopia has the potential to contribute significantly to poverty reduction, meet domestic power and food demands, and become a cornerstone of a future export strategy.” 4/

How do riparian states move from intransigence to commonality?

In my view, and as the World Bank study suggests, past arrangements are no longer viable and or acceptable to changing Ethiopian development needs. Governments must recognize the importance of averting the inevitability of war over the Nile. As a step forward, there must be willingness and readiness on all sides to build mutual confidence and trust. Ethiopians feel that the lead responsibility must come from Egypt. In the past and today, Egypt finances(d) and provides()d armaments and safe harbor to secessionist movements such as the Eritrean Peoples’ Liberation Front, the Oromo Liberation Front, the Ogaden Liberation Front, and the Tigray Peoples’ Liberation Front. These and similar activities must cease. The evolving consensus among riparian states and the world community suggests an urgent need for radical shifts in policy and covenants among all parties. Threats and suspicions must give way to win-win options that would serve all parties fairly and equitably. The alternative could be catastrophic for Egypt and Ethiopia in particular. War will have no boundaries; and no one will emerge victorious. Ethiopia is vast enough to develop its water resources without much danger. Those that tried to encircle and weaken it in the past failed because of the unity and patriotism of the population. The key point is that the threat of war is not a viable option. No one including Egypt can win a war that will engulf the entire region. Egypt and Ethiopia need one another not only to survive but also to thrive. Egypt’s priority is to ensure that it has adequate water flow. Ethiopia’s first priority is to achieve food self-sufficiency and security for its growing population. It cannot cope with demand until and unless it harnesses and develops its water resources as optimally as possible without affecting Egypt adversely. Hydroelectric and irrigation infrastructure at a massive-scale is a prerequisite in achieving this urgent goal for Ethiopia. This is a matter of survival, sovereignty, and national security for Ethiopia and Ethiopians.

In light of the above, Ethiopians within and outside the country agree that fair and equitable allocation and use of the Nile is a necessity. The vast majority of 11 riparian states, including South Sudan, endorse this fundamental principle. The Ethiopian government, other riparian states, and independent experts point out to successful examples in the rest of the world where riparian nations negotiated fair and equitable allocation and use of major rivers such as the Mekong, the Amazon, Indus/Ganges, and Okavango. Ethiopian experts suggest that the Nile Basin Initiative (NBI) of 1999 provides an institutional framework for genuine negotiations and program implementation that will lead to cooperative development of the Nile. Egypt places numerous conditions on NBI to undermine its effectiveness. Professor Majeed Rahman recognizes that Ethiopia has needs too and points out that “Egypt’s defiance of the NBI and its lack of participation in the NBI’s initial attempt to convene such a cooperative agreement is a crucial aspect of the NBI’s objective to consolidate through cooperation in the negotiation for equitable distribution.” This lack of engagement from and inflexibility by Egypt leads Rahman to conclude that Egypt “has denied other riparian countries complete access to water resources along the Nile and for that matter has exercised her hegemonic power over the development and control of water resources in the Nile River Basin for decades.” 5/

Tesfaye Tadesse believes that Egyptian government attitude in maintaining the status quo began to change slightly for three fundamental reasons:

I)”Pressure” from the global community including the World Bank and UNDP;
ii) “Threats” from riparian states that they will go ahead and develop their waters with or without Egyptian consent; and,
iii) “Changes in Egyptian public and political” sentiments. 6/

This turned out to be an optimistic view in that the Egyptian government has dragged its feet with the hope that other riparian states will be willing to wait for decades more patiently. Egypt continues to adhere to its hard-line policy of maintaining the status-quo. Against this, Ethiopia pursues its ambitious water infrastructure project at a pace never witnessed in the country’s history. This includes “the controversial multibillion-dollar Nile River (Millennium) Dam that could supply 5,000 megawatt of electricity for itself and its neighbors including newcomer South Sudan. “ Ethiopia plans to build four additional dams, “together, 20 dams either built or planned– the largest number in Africa.” Concerns include the environment and the political and diplomatic fallout that could ensue. “Egypt and North Sudan have expressed concern that the mega dam project could seriously reduce the downstream water flow of the Nile River to their countries. “ As worrisome is the lack of a proper environmental and social assessment by the Ethiopian government. In my mind, the Ethiopian government did not consider smaller irrigation and hydroelectric dams that are more cost effective and less costly to maintain. Further, the government initiated these mammoth projects at a time when it is granting millions of hectares of irrigable farmlands to foreign investors from 36 foreign countries. 7/

Is there a way out?

In my view, the most sensible way forward is to accommodate the needs and aspirations of all riparian nations in a fair, equitable and balanced manner. The World Bank, the Canadian Development Agency (CIDA) and the UNDP tried to promote shared, fair and equitable use of the Nile through the auspices of the Nile Basin Initiative (NBI). It is clear that no single state should have monopoly over the Nile. Article 5 of the UN General Assembly Convention A/51/869, 1997 on the Law of Non-navigational uses of International watercourses recognizes the need for “equitable and reasonable utilization and participation” explicitly. “Watercourse states shall in their respective territories utilize an international watercourse in an equitable and reasonable manner,” with the intent of serving their social, economic, hydraulic, ecological, conservation, and development needs. NBI is consistent with this UN mandate. This first multilateral initiative provides a solid framework for the 11 riparian states: Burundi, the Democratic Republic of the Congo, Egypt, Eritrea, Ethiopia, Kenya, Rwanda, North Sudan, South Sudan, Tanzania, and Uganda representing more than 300 million people that depend on the Nile to pursue a shared vision and set of programs along the following lines:

• “Develop the Nile in a sustainable and equitable manner to ensure prosperity, security, and peace for all its peoples;
• “Ensure cooperation and joint action between riparian countries seeking win-win gains;
• “Target poverty eradication and promote economic integration; and
• “Ensure the program results in a move from planning to action.” 8/

These objectives are noble but require political will. Many years after NBI, there are yet no clear commitments and or political will to advance a cooperative approach. The current impasse on the Cooperative Framework Agreement (CFA) curtailed by Egypt and North Sudan has not been helpful in moving from rhetoric to action. My own view is that it is tantamount to madness for anyone to use force or the threat of force against any African state that assets its right to use its waters to dam, irrigate and feed its starving population. The Egyptian position “We want historical use of the Nile water to be recognized by other Nile Basin countries because this is the only source of water we have,” before it would sign the agreement is irresponsible and restrains MBI. Egypt insists on the three preconditions:

1) Maintain its share of 55.5 billion m3 of water” per the 1959 Treaty;
2) Prior notification by upstream states before they can construct hydroelectric and other projects; and
3) Basin decisions to be mad by consensus not majority vote” giving Egypt veto power. 9/

These three preconditions prevent an otherwise promising agreement from bearing fruit. The spring 2011 high level Egyptian delegation to Ethiopia mirrors the emerging reality on the Nile that requires compromise rather than confrontation. All sides must recognize that fair and equitable allocation of the waters of the Nile is here to stay. Although controversial, the proposed Millennium Dam has galvanized a cross-section of the Ethiopian population. Ethiopia is going ahead with this mammoth project without prior notification thereby reinforcing its sovereignty over waters within its own borders. This is a position many Ethiopian experts defend. Ethiopians may disagree on many political and ideological issues. Disagreement concerning the legitimate right of Ethiopia to use its water resources for the betterment of its people and for its national security should not be among them. 10/

I should like to conclude this article with an optimistic note that riparian nations can derive substantial benefits from a cooperative rather than from unilateral approaches in the use of the Nile River. I am convinced that meaningful dialogue, negotiation and confidence-building rather than destructive and costly confrontation should usher in a new era of cooperative development and shared benefits for the populations of member countries. Within this spirit, governments have an obligation to their respective people to draw upon the state of the art technical, hydraulic, environmental and water resource knowledge and experience that will ensure sustainability and peace, avail waters, protect long-term security, reduce un-necessary sedimentation and loss and promote greater regional economic integration. This is the only legacy that makes sense. It is natural that Ethiopians admire the Egyptian people’s revolution on its own merit. They cannot afford to ignore the adversarial and contentious relations between the two countries that predate Egypt’s Pharos and the Aksumite Empire.

Reference notes
1/ Firew, M. Seifu, Abay: Fengie yekebere wuha. Daraku Publishing Inc. Boston, 2009. The author presents a penetrating notion that, left unaddressed, the Abay River contains the ingredients of a massive “bomb buried in water” and waiting to explode. The Amharic symbolism is not academic. The current famine in the Ogaden and persistent hunger among the Ethiopian population suggest that the demand on the government to respond will be far greater in the future, than it has been over the past 3,000 years of Ethiopian history.

2/ Haggai, Erlic, the Cross-and the River: Ethiopia, Egypt, and the Nile. Lynne Rienner Publishers, Boulder. 2012. Haggai brings to the debate on the Nile a feature often ignored by most experts on the Nile, namely, the broader cultural, historical, religious, and other relationships between Egypt and Ethiopia that reveal commonalities. One commonality is the Coptic faith. Ethiopia is predominantly a Christian country with strong links to the Egyptian population that belongs to the Coptic faith. This long tradition in the evolution of this faith and Ethiopia’s capacity to accommodate all three major faiths: Christianity, Judaism, and Islam portend potential for mutuality that both sides must explore and strengthen.

3/ US Bureau of Reclamation, Land and Water Resources of the Blue Nile. Addis Ababa. July 1964. The Bureau identified that Ethiopia possessed ample irrigable land to meet food self-sufficiency and security for decades to come. Ethiopia would have avoided hunger and would have managed famines on its own if it translated these projects into action.

4/ The World Bank, “The World Bank, Ethiopia and the Nile: a strategy for Ethiopia.” Washington, DC. 1998. Internal draft document. While the Bank endorses Ethiopia’s fundamental rights in the development of the Nile to meet growing demand, it has refrained from financing major hydroelectric and irrigation dam projects. In fact, it role in agricultural development has been disappointing. The Bank continues to present analytical and policy pieces without backing them with real resources.

5/ Rahman, A. Majeed, the Geopolitics of Water in the Nile Basin. Global Research. July 24, 2011. Rahman points out the danger of war in the event that a win-win solution that will serve all parties cannot be reached. In my view, the NBI provides a good framework for further negotiator.

6/ Tafesse, Tesfaye. Water conflict resolution and institution building in the Nile Basin. Monograph 178. Institute for Security Studies.

7/ Than, Ken. Ethiopia: why a massive dam on Nile? National Geography News. July 14, 2011.

8/ International Roundtable: the Nile: sharing experiences, sharing visions. Berlin. 2002
Nine/ Wolde Giorgis, Hailu. Le Abay Wuha Mugit. Addis Ababa University Press. 2001.

10/Ibid.

ድህነት ወይንስ ደህንነት?

አክሎግ ቢራራ (ዶር)

ከሌሎች በፍጥነት እያደጉ ከሚሄዱ አገሮች ጋር ሲነጻጸር፤ በሃገር ቤትም ሆነ በውጭ፤ ባለፉት አርባ አመታት፤ እኛ ኢትዮጵያዊያን፤ የሃገራችን ሕዝብ ችግሮች ለመፍታት፤ በጋራ፤ በመከባበር፤ በመተሳሰብ፤ በጨዋነት፤ ተነጋግረን፤ ተወያይተን አማራጮችንና መፍትሄወችን አቅርበን አናውቅም። ራቅ ብሎ ለሚያየው፤ አሁንም “ጦርነት” የምንሄድ የሚመስል የፖለቲካ ባህል እንከተላለን። በተከታታይ፤ እድሎች የሚያመልጡን ለዚህ ነው። ቅድሚያ የምንሰጠው፤ ለሃገራችንና ለተከታታይ ትውልድ መሻሻል አይደለም፤ ቢሆን ኑሮ፤ አሁን ካለንበት ወጥመድ ባልገባን ነበር። የምንከተለው የፖለቲካ አስተሳሰብ፤ አሰራርና አቅጣጫ አሁንም ወደኋላ የሚጎትት እንጅ ወደፊት የሚያሸጋግር አይደለም። ለዋጭና (Transformative Ideas and Princieples) እና፤ ህብረተሰብን የሚገነባ፤ የሚያድስ መሰረተ ሃሳብ ይዘን፤ በተከታታይ የምንጓዝ በእጅ የምንቆጠር ነን ለማለት ያስደፍራል።ሌላው ቀርቶ፤ በአለም ላይ የህይወት፤ የህብረተሰብ፤ የሃገር ለዋጭ የሆኑ፤ በሌላው አለም የሚታዩ የለውጥ ሃይሎችን (Dynamic and Transformative Social, Ecnomic and Political Forces) በጽሞና ለመገንዘብ አልቻልነም። ችግሩ፤ የግል አይደለም፤ የሃገርና የመላው ሕዝብ ጉዳይ ነው፡፡ “በጭፍን” የሚመራ አገዛዝና ህብረተሰብ፤ ለመድረስ የሚፈልግበትን አላማ ለማወቅና ከግብ ለማድረስ ያስቸግረዋል። ችግሮችን በጋራ ተወያይቶ ለማሸነፍ አያስችልም፤ ገዥው ባህሪና ተግባር “ለኔ” የሚለው እንጅ “ለእኛ፤ ለሃገራችን፤ ለመላው ሕዝባችን” የሚል አይደለም። ይህ ችግሩ፤ የገዥው ፓርቲ ብቻ አይደለም፤ የሁላችንም ነው። ችግሮችን በሌላ ማመሃኘት የተለመደ መሆኑ ሊያሳስበን ይገባል።

አገር ቤትም ሆን ውጭ፤ የተቃዋሚው ሃይል በጋራ ህወሓት/ኢህአዴግ የፈጠረውን፤ የተበላሸ፤ አድሏዊ፤ ጸረ-ፍትህ የኢኮኖሚና የማህበረሰብ ስርአት ሊፈታው አልወሰነም። አስተሳሰቡ ቢለይም፤ አሰራሩ ከገዥው ፓርቲ አልተለየም። አሁንም፤ በጥቃቅን ልዩነቶች ባህር ይዋኛል። ለአንዳንድ ተቃዋሚ ድርጅቶች ይህ ዋና የህይወታቸው መደጎሚያና የግለሰብነታቸው መታወቂያ ሁኖ ቆይቷል። ተተኪ መሪወች ለመፍጠር አልቻሉም። በሃገር ቤት፤ አንዳንድ “ተቃዋሚ ነን” ባይ ግለሰቦች ደሞዝና መደጎሚያ የሚያገኙት “ከገዠው ፓርቲ ነው” የሚሉም አሉ። ይህ አባባል አከራካሪ ቢሆንም፤ ላለው አለመተማመንና ለገዥው ፓርቲ “ከፋፍለህ ግዛው” ስልት ጥንካሬና ህይወት ሰጥቶታል። ከሕዝቡ አንጻር ሲታይ፤ በደሉ ከሁለት ጎን ነው ለማለት ይቻላል፤ ከህወሓት/ኢህአዴግ አምባገነናዊ አገዛዝ፤ ከተቃዋሚው ክፍል ድክመትና መከፋፈል። ይህን የሁለት ጎን ድክመት የሚክዱ ብዙ ናቸው። የሚያስደንቀጠው፤ በሰላም፤ በዲሞክራሳዊ አገሮች፤ በስደት የሚኖረው ተቃዋሚ ይህን የሁለት ዘርፎች ችግር ለመፍታት ከልብ ጥረት አያደርግም። አሁንም፤ በመካከሉ ጎልቶ የሚታየውን ልዩነት፤ ከአርባ አመታት በኋላ ይዞ ይጎተታል።

የመለስ ዜናዊ ከዚህ አለም ማለፍና የሃይለማሪያም ደሳለኝ ጠቅላይ ሚንስትርነት ችግሩን አልፈታውም፤ ሊፈታውም አይችልም። ከህወሓት/ኢህአዴግ ጋር ለመከራከር፤ ለመደራደርና ለመነጋገር፤ የተባበረ፤ ውህደትም ባይኖረው፤ የሚደጋገፍ፤ ወደ አንድ አቅጣጫ የሚራመድ ብሩህ ራእይ ያስፈልገዋል። አለበለዚያ፤ ህወሓት/ኢህአዴግ ተቃዋሚውን እየለያየ ይመታል ወይንም ራሱን ለማቆየት ይደራደራል። በተለይ፤ በሃገር ቤት ያሉት የተቃዋሚ ድርጅቶች ልዩነት ቢፈታ፤ ለሁሉም ተቃዋሚ ጥንክርና ይሰጣል፤ ዲሞክራሳዊ ስርአት ለሚፈልገው ሕዝብ፤ የሞራል ጥንካሬ ያበረክታል።ይህ ከሆነ፤ በውጭ ያለውም ተቃዋሚ አንድ ሃገሪዊ አቅጣጫ ለመያዝ ይገደዳል። አስተዋጾ ያደርጋል።

በአሁኑ ወቅት ፈረንጆች እኛን የሚንቁን በደካማነታችን፤ በመከፋፈላችን፤ ግልጽ የሆነ አገራዊ አቅጣጫ ባለመቅረጻችን (Road Map/Framework)፤ ከሃገር፤ ከወገን ብሶት በላይ የግል ድርጅቶቻችን በማስቀደማችን ነው፤ የመቻቻል ባህልና ተግባር ባለማሳየታችን ነው። የተቃዋሚው ክፍል ይህ ችግር መሆኑን አልተረዳውም። አሁንም፤ የግራ ክንፉ አስተላልፎት የሄደው የእርስ በእርስ መካሰስ፤ መቀዳደም፤ መጠላለፍ፤ ነጻነት ሳይገኝ ስልጣን መመኘት፤ እራስን ሳይመለከቱ ሌላውን መወንጀል፤ ከዲሞክራሲ በፊት፤ ላለፉ ስህተቶች ሂሳብ እንተሳሰብ (Score card and accounting for past crimes)፤ላይ ማተኮር፤ የሚያስቀድመው የኢትዮጵያን ሕዝብ ጥያቄ አይደለም። የኢትዮጵያ ሕዝብ አንዃር ጥያቄ የስልጣኑ ባለቤት መሆን ነው። ስለሆነም፤ እውነተኛ ለውጥ ከፈለግን፤ ቀደምትነት የምንሰጠው ለኢትዮጵያና ለመላው ሕዝቧ ችግርና መፍትሄ መሆን ይኖርበታል። ለቡድን፤ ለፓርቲ፤ ለተወሰነ ብሄር ወይንም ለግለሰብ ታሪክ ከሆነ ከህወሓት/ኢህአዴግ አመራር ልንለይ አንችልም። ያለፉ ወንጀሎችን፤ ጥፋቶችን መወራረድ ያለበት የኢትዮጵያ ሕዝብና የመረጡት ተወካዮች ናቸው። የመወራረዱ እድል የሚፈጠረው፤ ወንጀል የሰሩ ሁሉ፤ በፍርድ የሚጠየቁበት፤ አሁን ሳይሆን፤ የኢትዮጵያ ሕዝብ ድምጽ ተከብሮ፤ ስልጣኑ ከጥቂት ወካይ ነን ባዮች ወደ ሕዝቡ ሲሻገር ብቻ ነው። ደቡብ አፍሪካ፤ ሯዋንዳ፤ ላይበሪያ፤ ቦስኒያና ሌሎች አገሮች የሆነውን ማስታወስ ለኢትዮጵያ ሕዝብ ይጠቅማል።

ለውጥ እጅግ አስፈላጊ ነው፤ ለዚህ ደግሞ ጠንካራ አገራዊ የፖለቲካ ድርጅት፤ ብልህ፤ አⶭቻይ፤ ሁሉን አሳታፊ፤ የዲሞክራሲ ባህልን በስራ የሚያሳይ አመራር ያስፈልጋል። ይህ ክፍተት አሁንም እንዳለ መሆኑን በተከታታይ አሳይቻለሁ። ለውጥ የሚጀምረው ከእኛ መሆኑን አስምሬበታለሁ። በዚህ ትንተና ለማቅረቭ የምፈልገው፤ እኛ ኢትዮጵያዊያን፤ እትብታችን ከኢትዮጵያ ሕዝብ ጋር ነው የምንል፤ ተሰደን ተተኪ ትውልድ የተቀዳጀንና የምንቀዳጅ ሁሉ ማጤን ያለብን በዙሪያችን ያሉትን አደጋወችና ለዋጭ ሂደቶችና አለም አቀፍ ሁኔታወችን ጭምር ነው። እነዚህ በአለም የሚታዩ ለውጦች ለኢትዮጵያና ለመላው ሕዝቧ ወሳኝ ናቸው። “በደሴት” ላይ ስለማንኖር። ሆኖም፤ ለውጥ እንደ ሸቀጥ በገበያ የሚገዛ አይደለም። እንደዚያ ከሆነ፤ ጥልቀትና ሃገራዊነት አይኖረውም፤ ግልባጭ ስለሚሆን። ከሃገር ታሪክ፤ ባህልና ልምዶች ጋር መያያዝ አለበት። አንዳንድ ጊዜ፤ እኛ፤ በውጭ የምንገኝ “የለውጥ ሃዋርያት ነን” ባዮች የምናወራውና ለሕዝብ የምናስተላልፈው ከሃገራችንና ከአለም ሁኔታ ጋር ምንም ግንኙነት የለውም። ዱሮ ማርክስ፤ ሌኒን፤ ማኦ፤ ሆችሚን እንል ነበር፤ አሁን፤ ዲሞክራሲ እንላለለን። የአሜሪካን አይነት? የካናዳን አይነት?የህንድን አይነት? የጋናን አይነት? የቻይናን አይነት? የቬኔዙየላን አይነት? የህወሓት/ኢህአዴግ ዲሞክራሳዊ አብዮት አይነት? የትኛው ይበጃል? የካፒታሊስት የኢኮኖሚ ስርአት አስፈላጊ ነው እንላለን። የካፒታሊስት ስርአት በፈተና ላይ እንዳለ እናያለን። የቻይናን አይነት? የአሜሪካን አይነት? የናይጀሪያን አይነት? የኬንያን አይነት? በንጻ ገብያና በነጻ አሰራር ልዩነቶች አሉ፤ እነዚህን ልዩነተቾች እንዴት እናያቸዋለን፤ የመንግስትና የግል ክፍሉ የተያያዙ ሚናወች አሏቸውን? በነጻነት የምንኖር ሁሉ፤ የተለያዩ የዲሞክራሲና የኢኮኖሚ አመራሮችን፤ ልምዶችን፤ ጥንካሪና ድክመቶች ተንትነን ከሃገራችን ጋር ማገናኘት አለብን፤ ጠቃሚ አማራጮች ለማቅረብ የምንችለው በምኞትና በፍላጐት፤ በስሜትና በጥላቻ ሳይሆን፤ ጥልቀት ባለው፤ ለኢትዮጵያና ለሕዝቧ በሚጠቅም ትንተናና አማራጭ አቅርቦት ብቻ ነው። ይህን ለማድረግ፤ በመጀመሪያ፤ ከራሳችንና ከድርጅቶቻችን ግምገማ መጀመር አለብን።

ለምሳሌ፤ ዲሞክራሲ ጥሩ አማራጭ ነው ካልን፤ ከሌሎች ጋር በምናደርገው ውይይት ባህሪያችን ሆነ ስራችን ዲሞክራሳዊ የሆነ አሰራር ማሳየት ግዴታ ነው፤ ነገር ግን፤ አሁንም አንደማመጥም፤ አንከባበርም። የዚህን ባህሪ ጎጅነት ለማመን እንቸገራለን፤ ይህን ጽሁፍ “እሱ ማነው የጻፈው፤ እናውቀዋለን” የምንለው ለዚህ ነው። ሌሎችንም ከሃሳቡ ወጥተን የምንከራከረው ለዚህ ነው።ለመስማማት የማንችለው “እሱ፤ እሷ፤ ማነው፤ ማናት” የሚለው ጊዜ ያለፈበት አመለካከት አሁንም ወጥመድ ሁኖ አስተሳሰባችን ካለንበት መጥቀን ነጻ ለመውጣት ስላልቻልን ነው። የገዥው ፓርቲ የበላዮች ይህን ቢያደረጉ አይፈረድባቸውም፤ የሚፈልጉትን በጠበንጃ (ጠመንጃ) ሃይል ስራ ላይ አውለዋል፤ ስልጣን ይዘዋል፤ በጠበናጃ (ጠመንጃ) ሃይል ለመቀጠል ወስነዋል። በእነሱ “የአመለካከት ወጥመድ” እስከሰራን ድረስ የትም አንደርስም። ኢትዮጵያ የሚያስፈልጋት፤ በሕግ የበላይነት፤ በአኩልነት፤ በፍትህ፤ በሕዝብ ስልጣን የሚያምን መንግስትና አመራር ነው። በአለም ያሉትን ለዋጭ ሂደቶች ለማሳየት የምገደደው፤ እኛ ምን ያህል ወደፊት ሊመጣ የሚችለውን ችግርና እድል በማየት፤ ለተከታታይ ትውልዶች ማሰብ እንዳለብን ለማሳየት ነው። ከዚህ ዋናው የሕዝብ የበላይነት ነው።

ቻይና ሆነ ጃፓን፤ ራሽያ ሆነ ብራዚል፤ ደቡብ አፍሪካ ሆነ አሜሪካ፤ ካናዳ ሆነ አርጀንቲና፤ ሳውዲ አረቢያ ሆነ ኬንያ፤ ሃላፊነት የሚሰማቸው መንግስታትና የኅብረተሰቭ ክፍሎች የሚጨነቁባቸው አንኳር ነገሮች አሉ። ዋናው፤ ለህዝባችን ምን አይነት የፖለቲካና የኢኮኖሚ አመራር ያዋጣዋል የሚለው ነው። እነዚህ፤ የአለምን ወሳኝ ተቋሞችና የሃሳብ መሪወች እያነጋገሩ ነው። ካነጋገሩ፤ የኢትዮጵያን ሕዝብ በቀጥታ ይመለከተዋል ማለት ነው። ምክንያቱም፤ የአለም ህብረተሰብ በሁሉ ዘርፍ እየተያያዘ ሂዷል፤ እኛም የዚህ መቆላለፍ ተጠቃሚም ፤ ተጎጅም ሁነናል፤ ወደፊትም እንሆናለን።ስለሆነም፤ እኛ “የበይ ተመልካች” ልንሆን አንችልም ማለት ነው። የሃገራችን ሕዝብ የራሱን እድል እንዲወስን ከተመኘን፤ በሃገራችን አንኳር ጥያቄወች ላይ መነጋገር አለብን፤ ህወሓት/ኢህአዴግ ለዚህ ማነቆ መሆን የለበትም፤ ሁሉም በሃገሩ ያገባዋል የሚለውን መሰረተ ሃሳብ መቀበል አለበት።

ከአንዃር ለውጦች መካከል ወሳኝ የሆነውን አቀርባለሁ፤

ነጻነት ተተኪ የለውም፤

ህይወት ለዋጭ የሆኑ ለውጦች ብዙ ቢሆኑም፤ በዚዝ ክፍል ላይ የማተኩረው፤ ከሁሉም በላይ ወሳኝ በሆነው በነጻነት ሚና ላይ ነው። ለምን? ነጻነት የሌለው ግለሰብ፤ ወይንም ህብረተሰብ፤ ወይንም አገር፤ በራሱ፤ ለራሱ አስቦ የራሱን የወደፊት እድል ሊዳኝና ሊመራ አይችልም። ጥገኛ ሁኖ ይቆያል። በሃያ አንደኛው መቶ ክፍለ ዘመን፤ የህይወት ለዋጭ የሆነው በአለም ዝናን ያገኝው ዘመናዊ መሳሪያ፤ የመገናኛ ብዙሃንን ዲሞክራሳዊ ያደረገው፤ ለሰሜን አፍሪካ፤ ለመካከለኛው ምስራቅ፤ ለበርማ፤ ለኬንያ፤ ለሃይቲ፤ ለጋና፤ ለናይጀሪያ፤ ለሩዋንዳ፤ ለተከፋፈለችውና እርጋታ ለሌላት ለሶማልያ ወዘተ ህብረተሳባዊ ለውጥ ያስገኘው ዘመናዊ የመገናኛ ቴክኖሎጅ መሰራጨት (ዲሞክራሳዊ መሆን) ነው። ይህ ቴክኖሎጅ ኢንተርኔት፤ ሞባይል፤ ዩቱብ፤ ትዊተር፤ ቴሌቪዥን የመሳሰሉትን የህይወት ለዋጮች ይጨምራል። እነዚህን የሰው ህይወት ለዋጭ የሆኑ መገናኛ ብዙሃን ያለ ገደቭ የሚፈቅድ ሃገርና መንግስት የእድል እኩልነትን ሜዳ ያስፋፋል፤ የግለሰቦችን አቅምና ተሳትፎ ያጠናክራል፤ የሰው መብትና ነጻነት ያረጋግጣል፤ ተቋማዊና ሕጋዊ ያደርጋል፤ ዘመናዊ እውቀት ያለ ገደብ እንዲሰራጭ ይፈቅዳል። ባጭሩ፤ ራስ መቻል ለህብረተሰቡ አስተዋጾ እንደሚያደርግ ይቀበላል። ይህ የዘመናዊ ቴክኖሎጅ አጠቃቀም አለመኖር ኢትዮጵያን ከሌሎች በፍጥነት ከሚያድጉ አገሮች ይለያታል። የህወሓት/ኢህአዴግ አምባገነናዊ አገዛዝ አፋኝነት በግልጽ የሚታየው በዚህ ነው።

በ 2010 የተካሄደ የተባበሩት መንግስታት ጥናት ያሳየው፤ የእጅ ስልክ፤ (የሞባየል) መሰራጨት “በታሪክ ለመጀመሪያ ጊዜ ባልታየ ደረጃ፤ የብዙ ሚሊዮን ድሃወችን ኑሮ አሻሽሏል” የሚል ነው። ማለትም፤ ድሆችን “ከዝቅተኛ ገቢ ወደ ተሻለ ገቢ” እንዲሸጋገሩ ረድቷል። ለምሳሌ፤ “በሃይቲ፤ ዱሮ ከባንኮች ብድር ለማግኘት ምንም ተስፋ ያልነብራቸው ድሃ ግለሰቦች ከባንክ ውጭ የገንዘብ እርዳታ፤ ብድር፤ ገቢ እንዲያገኙ እድል ከፍቶላቸዋል”። በኢትዮጵያ፤ መገነኛ ብዙሃን በአንድ ፓርቲ ቁጥጥር ስር ስለሆነ፤ ለኢኮኖሚ እድል መሰላል (Pillar) ሊሆን አልቻለም። እንዲያውም፤ የአፈና ዋና መሳሪያ ሁኗል። ብድርን፤ ቁጠባን ስናይ የዘመናዊ መገናኛ አጠቃቀምና ስርጭት እንዴት አድሏዊና አፋኝ እንደሆነ እናያለን። የኢትዮጵያ መንግስት የቴክኖሎጅ እድልን ለኢትዮጵያ ወጣት ትውልድ አግቧል። በማገቡ የመሻሻል እድሉን አጥቦታል።

ብድር የፖለቲካ መሳሪያ መሆኑ፤

በኢትዮጵያ ያለው የብድር አሰጣጥ ሲታይ፤ ድሃው ከባንኮች የመበደር እድሉ ዜሮ ነው ለማለት ያስችላል።ድሃው መያዣ የለውም፤ የፖለቲካ ስልጣን የለውም። ጎጆውን፤ በሬውን፤ ፍየሉን፤ እርሻውን መያዣ አድርጎ ለመበደር አይችልም። አቅም የለውም ማለት ነው። አብዛኛው ድሃ፤ ከዘመናዊው ኢኮኖሚ ውጭ ነው ለማለት ያስደፍራል፤ ጥሬ እቃ ለመሸጥ ካልሆነ በስተቀር። አቅም ከሌለው አበዳሪው አያምነውም።በአንጻሩ፤ ብዙ ቢሊዮን ዶላር ሃብት ያለው፤ ለምሳሌ፤ ሸክ አላሙዲ ከባንኮች ብዙ መቶ ሚሊዮን ብር ለመበደር ይችላል፤ ሸራተንን የሰራው በራሱ ካፒታል ሳይሆን፤ ከኢትዮጵያ ሕዝብ በተሰበሰበ፤ ከኢትዮጵያ ባንኮች በተገኘ ብድር ነው። ሌሎችም ምንም የታወቀ ካፒታል የሌላቸው በፖለቲካ ግንኙንት ብቻ ብድር አግኝተዋል፤ ኑሯቸውን ቀይረዋል። “ላለው ይጨመርለታል” የሚለው አባባል እውነት መሆኑን በኢትዮጵያ እያየን ነው። የፖለቲካ ስልጣን ካላቸው ጋር የጠነከረ ግንኙነት ያለው ግለሰብ፤ ድርጅት ይከብራል፤ ስልጣን ያለው ራሱ ከብሮ ደጋፊወች ያከብራል። ድሃው እንዳለ በድህነቱ ይቀጥላል ማለት ነው። የኢትዮጵያ ባንኮች በአሁኑ ወቅት ዲሞክራሳዊ የሆነ፤ ሚዛናዊ የሆነ ሚና ሊጫወቱ አልቻሉም፤ አይችሉም። የፖለቲካ መሳሪያ ናቸው። የሚሰሩት፤ በፖለቲካ ቁጥጥር ነው። ባንግላደሽን፤ ሃይቲንና ሌሎችን ስናይ፤ ለድሃው የቆመላቸው ወገን እናገኛለን፤ መንግስታትም ማነቆ አይሆኑም። ለባንግላደሽ ሞሃመድ ዩኑስ የተባለ በጎ አድራጊ አለ፤ የድሃውን ህይወት ለውጦታል፤ ወደ መካከለኛ መደብ አሸጋግሮታል። አሁን፤ የሃገሩን ድሃ ከረዳ በኋላ ወደ ሃይቲ ዙሯል፤ ድህነት “ለአለም ህዝብ በሙሉ አሳፋሪና አደገኛ ነው” ይላል።

የሃይቲ ድሃወች የመበደር አቅም እየተሻሻለ ነው፤ እንዴት? ልክ እንደ ኢትዮጵያ፣ አብዛኛው የሃይቲ ህዝብ ድሃ ነው። ይሰደዳል፤ ሃያ በመቶ (20 percent of Haiti’s income) የሚሆነው የሃይቲ ገቢ የሚመጣው ከውጭ የሃይቲ ተወላጆች ከሚልኩት የውጭ ምንዛሬ ነው። እኛ ኢትዮጵያዊያን በአመት፤ ቢያንስ US$ 3.5 billion ወደ ኢትዮጵያ እንልካለን። ቢያንስ፤ አስር በመቶ (10 percent of Ethiopia’s national income comes from remittances sent through official channels) የሚሆነው ብሄራዊ ገቢ የሚገኘው ከውጭ ስደተኞች ከሚልኩት ገንዘብ ነው። ሆኖም፤ ይህ ገንዘብ የድሃውን ራስ የመቻል አቅም የዚህን ያህል አልለወጠውም። የወቅቱን ፍላጎት ከማሟላት ባሻገር ለቁጠባ፤ አዲስ የንግድ ስራ ለመክፈት ወዘተ የሚውለው ዝቅተኛ ነው። በባንክ ሆነ በሌላ የሚላከው የውጭ ምንዛሬ ወደ ባንክ ይገባል ወይንም ከህግ ውጭ ወደ ሌላ ሃገር ይሄዳል። ለምሳሌ፤ ለመደበቅ እንዲያመች ብዙ “መቶ ሚልዮን ዶላር ወደ ማላየዚያ፤ ሆንግ ኮንግና ሌሎች የምስራቅ ኤዥያ አገሮች ባንኮች” መግባቱ ይነገራል። ሃገር ውስጥ የሚቀረው የውጭ ምንዛሬ የሚገባው ባንክ ነው። ባንኮች ገንዘቡን ወደ ብር ለውጠው ያበድሩታል። የሚያነጋግረው፤ ማበደራቸው ሳይሆን፤ ተበዳሪው ማነው የሚለው ነው። አላሙዲ ሆነ ሌላ ችሎታ፤ መያዣ፤ የፖለቲካ ስልጣን፤ የመንግስት ተባባሪ ባለስልጣን ወዳጅ ያለው ተበዳሪ የሚጠቀም መሆኑን የሚያሳዩ ብዙ ማስረጃወች አሉ፤ ተጠቃሚው ድሃውና መካከለኛ ገቢ ያለው ኢትዮጵያዊ ሳይሆን፤ ስልጣን ያላቸው፤ ከባለስጣኖች ጋር ቁርኘት ያላቸው ናቸው ለማለት እንችላለን። ስለሆነም፤ ብድርና የፖለቲካ ስልጣን የተያያዙ ናቸው። ስርአቱ እንደዚህ አድሏዊ ከሆነ፤ድሃውስ ብድር ከየት ያገኛል?

በባንግላደሽ፤ ሞሃመድ ዩኑስ የፈጠረው “የድሆች ባንክ”፤ በተለይ፤ ለባንግላደሽ ድሃ ሴቶች ብድር፤ ያለምንም መያዣ (Collateral) በመስጠት የብዙ ሚሊዮኖችን ህይወት ለውጦታል፤ ለዚህ ነው ዩኑስ፤ የታወቀውን የኖቤል የሰላም ሽልማት ያገኘው። ሁሉም ድሃ አገሮች እንደ ሃገር ወዳዱ ዩኑስ ተቆርቋሪ የላቸውም፤ ቢኖራቸውም መንግስቱ አምባገነን ከሆነ፤ ማነቆወችን ዘርግቶ አያሰራቸውም። የሃይቲ ድሃወች ከታላቁ የመሬት መንቀጥቀጥ በኋላ፤ እንደ ፕረዝደንት ክሊንተን ያሉ ተደማጭነት ያላቸው ወዳጆች አትርፏል። ስላተረፈም፤ የሃይቲ ባንኮች ለድሃወች አገልግሎት አለመስጠታቸውን የሚያውቀው፤ የአየርላንድ ተወላጅና ዲጅሴል የተባለው ኩባንያ ሊቀመንበር ስኮችያ የተባለውን የካናዳ ባንክ በመጠየቅ የሃይቲ ተወላጆች፤ ሞባይል ብቻ በመጠቀም ገንዘብ ከውጭ በቀጥታ ለሃይቲ ተወላጆች፤ በተልይ፤ ድሃወች እንዲልኩ አድርጓል። በማድረጉ፤ ድሃወችን ከባንኮችና ከመንግስት ቁጥጥር ነጻ አወጣቸው። በማህል ያለውን ደላላ አስወገደ። እንዳልኩት፤ የሃይቲ መንግስት ለሞባየል አጠቃቀም ፈቃድ ሰጥቷል፤ የኢትዮጵያ መንግስት፤ ይህ ከውጭ የሚላክ የገንዘብ ስርጭት ድሃውን ሊረዳ ቢችልም፤ ቁጥጥሩን ለማንሳት ፈቃደኛ መሆኑ ያጠራጥራል። ማንኛውንም የገንዘብ እንቅስቃሴ ለመቆጣጠር ይሞክራል። ሆኖም፤ ሃይቲ የህይወት ለዋጭ የሆነው የቴክኖሎጅ አጠቃቅም፤ ኢትዮጵያም መሞከር አለበት። ድህነትን ለመቀነስ ያለው ጥቅም፤ በጣም የሚያበረታታ ነው።

በሃይቲ፤ በአንድ አመት ብቻ (2011) ስድስት ሚሊዮን የገንዘብ ዝውውር አገልግሎት ተካሂዷል፤ ተጠቃሚወች፤ ራሳቸውን የሚያስችሉ፤ መለስተኛ የአገግሎት፤ የምርት ስራወችን ማንቀሳቀስ ጀምረዋል። ቤት ለመስራት፤ ንጹህ ውሃ፤ ኤለክትሪክ፤ መጸዳጃ ለመግዛት አስችሏቸዋል። ከርስ በእርስ የመበዳደርን አቅም አጠንክሯል። የዩኑስ ወደ ሃይቲ ገብቶ አገልግሎት መስጠት ይህን ራስን የመቻል አቅም ግንባታ ያጠናክረዋል የሚል ግምት አለ።

የመበደር አቅምን ጥቅም ለማጤን፤ የነፍስ ወከፍ ገቢን ብቻ ማየት ይበቃል። ዘጠና በመቶ የሚሆነው የኢትዮጵያ ሕዝብ የቀን ገቢው US$2:00 ነው፤ ኦክስፎርድ ዩንቨርስቲ ያወጣውን የ 2010-2011 ዘገባ ብንጠቀም፤ ስድሳ በመቶ የሚሆነው የኢትዮጵያ ሕዝብ የቀን ገቢው በነፍስ ወከፍ ከUS$1.25 ያነሰ ነው። የአለም ባንክና ሌሎች ድርጅቶች ዘገባ የሚያሳየው የኢትዮጵያ የነፍስ ወከፍ ገቢ በአመት US $360-US$365 ደርሷል። ይህን ማወዳደር የምንችለው ከቦትስዋና ( በ1966 $70 የነበረው፤ በ 2011-2012 $14,00 የሆነው፤ ወይንም ከችሌ (2010-2011 $15,00 የሆነው)–እነዚህ አገሮች መካከለኛ ገቢ ደረጃ ላይ ደርሰዋል–ጋር ሳይሆን፤ ከሌሎች የሳሃራ በታች አፍሪካ አገሮች ጋር ነው። የእነዚህ አገሮች አማካይ የነፍስ ወከፍ ገቢ በአመት US$1,070 ደርሷል። ገቢው ዝቅተኛ ስለሆነ፤ አብዛኛው የኢትዮጵያ ድሃ ሕዝብ በባንክ የሚያስቀምጠው ገንዘብ የለውም። ኑሮው “ከእጅ ወደ አፍ” ስለሆነ፤ የሚጣጣረው የእለት ጉርሱን ለማግኘት እንጅ፤ ከገቢየ ቆጥቤ ወይንም ከባንክ ተበድሪ ኑሮየን አሻሽላለሁ የሚያሰኝ አይደለም። ለዚህ ነው፤ የሃይቲ ወይንም ተመሳሳይ የቁጠባና ከወለድ ነጻ የሆነ፤ ቢበዛ፤ ወለዱ ዝቅተኛ የሆነ የብድር ዘዴ የሚያስፈልገው። ልክ እንደ ሃይቲ፤ በብዙ ሚሊዮን የሚቆጠሩ ገቢያቸው ዝቅተኛ የሆነ ኢትዮጵያዊያን ሞባየል አላቸው።

መንግስት ቁጥጥር ባያደርግበት፤ ይህ ዘመናዊ የመገናኛ መሳሪያ እድል ከፋች ነው። በገጠር የሚኖሩ ምርት ያላቸው ገበሬወች የአየር ጠባይ፤ የምርት ዋጋ የሚከታተሉበት መሳሪያ እየሆነ ሂዷል። በአጠቃቀም ላይ፤ የኢትዮጵያ መንግስት ክትትል ያደርግበታል፡፡ ይህ ቁጥጥር ከሃይቲ ይለየዋል። ልክ እንደ ኢትዮጵያ፤ የሃይቲ መንግስት በሙስና የተበከለ ቢሆንም፤ በመገናኛ ብዙሃን ላይ ገደብ አያደርግም። የኢትዮጵያ መንግስት በመገናኛ ብዙሃን፤ በተለይ በዘመናዊ መገናኛ ቴክኖሎጅ ላይ የሚያደርገው ስለላ፤ ቁጥጥርና ጫና የሚጎዳው ተቃዋሚ ድርጅቶችን ብቻ ሳይሆን፤ ድሃውንና ወጣቱን ትውልድ ነው። ይህ በደል፤ የሰብአዊ መብቶች፤ የኢኮኖሚና የማህረሰብ መብቶች አቀባ ፍጹም መሆኑን ያመለክታል። የሃገሪቱን ህገመንግስት፤ የተባበሩት መንግስታትን ደንቦች፤ የአፍሪካ አንድነትን መመሪያወችና ስምምነቶች በሙሉ ይጥሳል።

ገዥው ፓርቲ፤ በመገናኛ ቴክኖሎጅ ስርጭትና አጠቃቀም ላይ ስለላ፤ ቁጥጥር፤ ጫና እያደረገ፤ በውጭ የሚኖረውን አገር ወዳድ፤ “ገንዘብክን ላክ፤ ቤት ስራ” ፤ ወዘተ፤ ሌላ ውስጥ፤ በተለይ፤ መብቶችን ከሚመለከት፤ ጣልቃ አትግባ ይላል። የውጭ ምንዛሬውን እንጅ፤ ሃሳቡን፤ እውቀቱን አይፈልግም። የኢትዮጵያ ስደተኞች ለራሳቸው ጥቅም ከሚያውሉት በላይ፤ ለምሳሌ፤ ቤት መስራት። ከሁሉም የማይናቀው፤ አምስት ሚሊዮን ድሃ የነበሩ ወገናቸውን ከድህነት ነጻ አውጥተዋል፤ ድሃ የነበሩ፤ በልተው ያድራሉ፤ በመንግስት ወይንም በውጭ እርዳታ አይመኩም ፤ሰባ በመቶ የሚሆኑት ሞባይል አላቸው የሚል ግምት አለ። ሌሎች ሲደመሩበት፤ ብዙ ሚሊዪን የሚሆነው የከተማና የገጠር ድሃ ሞባይል አለው ማለት ነው። በ2012 አምሳ በመቶ የሚሆነው ከሳሃራ በታች የሚኖረው የአፍሪካ ህዝብ ሞባይል (Cell Phone) እንዳለው ይነገራል። የኢትዮጵያን ሕዝብ በሚመለከት፤ አስተማማኝ የሆነ ማስረጃ የለም፤ ግን ከሌሎች ዝቅተኛ ገቢ ካላቸው የአፍሪካ አገሮች ጋር አይወዳደርም ለማለት ያስደፍራል።

አሳፋሪ፤ ጎታች፤ ኋላ ቀር የቴክኖሎጅ አመራር፤

የኢትዮጵያ መንግስት ዘመናዊ የመገናኛ ቴክኖሎጅ ያስገባው በአጼ ምኒልክ ዘመነ መንግስት ነበር። በዚያ ጊዜ ሁሉም የአፍሪካ አገሮች፤ ከላይበሪያ በስተቀር፤ የቅኝ ግዛቶች ነበሩ። የኢትዮጵያ የቴሌኮሙኒኬሽን መስሪያ ቤት ዘመናዊ ከሚባሉት ተቋሞች አንዱ ነበር። ዛሬ፤ በቅኝ ይገዙ የነበሩ፤ እንደ ኬንያ፤ እንደ ጋና፤ እንደ፤ እንደ ዛምቢያ፤ እንደ ናይጀሪያ ያሉ አገሮች ከኢትዮጵያ ቀድመው ሂደዋል። ይህ ሁኔታ፤ የህወሓት/ኢህአዴግን አመራር ሊያሳፍረው ይገባል። ዘመናዊ የመገናኛ ቴክኖሎጅ ከቻይና ገዝቶ፤ ለልማት፤ለአቅም ግንባታ በማድረግ ፋንታ፤ ለስለላ አውሎታል፤ ሌላው ቀርቶ የራሱን የፓርቲ አባላት ይሰልልበታል፤ ቴክኖሎጅው ከኢትዮጵያዊያን ቁጥጥር ውጭ አንዲሆን አድርጎታል፤ ኢትዮጵያዊያን ኑሯቸውን እንዳያሻሽሉበት፤ በአለም የማይታይ ጫና ያደርግበታል። እንደዚህ ያለ የቴክኖሎጅ አጠቃቀም፤ ለግለሰብ፤ ለህብረተሰብ ኑሮ ማሻሻያ ካልሆነ አገሪቱና ህብረተሰቡ ይጎዳሉ፤ የሌሎች አፍሪካዊያን መሳቂያ መሳለቂያ ሁነን እንቆያለን ማለት ነው።

በኢንተርኔት ስርጭት ሲታይ፤ አራት በመቶ የሚሆኑ የአፍሪካ ቤተሰቦች ኢንተርኔት አላቸው፤ የኢትዮጵያ ከአንድ ግማሽ በመቶ (.5%) በታች ነው። ጫና ያለበት አገዛዝ ውጤቱ እንደዚህ ነው። ይህ፤ ለህወሓት/ኢህአዴግ አገዛዝ ሌላ አሳፋሪ መለኪያ ነው ለማለት ያስደፍራል። ሆኖም፤ የሞባይል ስርጭት አጠቃቀምን እንጅ፤ እድገትን ሊገታው አይችልም። በግልጽ የሚታየው፤ የጎንደር ጫማ አጽጅ (ጠራጊ)ሞባየል አለው፤ ታክሲ ነጆች፤ ገበሬወች፤ የጥቃቅን ሱቅ ባለቤቶች አላቸው፤ ብዙ የቤት ሰራተኞችም እንደዚሁ። ስለዚህ፤ ይህ የአቅም ግንባታ መሳሪያ እየተሰራጨ ነው ማለት ነው። ይህን የዘመናዊ ቴክኖሎጅ ስርጭት ገዥው ፓርቲ ሊቆጣጠረው አልቻለም።

እኛ ውጭ ያለነው መጠየቅ ያለብን፤ ዘመናዊ ቴክኖሎጅ ለነጻነት፤ ለእኩልነት፤ ለዲሞክራሲ፤ ለእድል ከፋችነት ጠቃሚ መሆኑን ከተረዳን፤ ዝቅተኛ ገቢ ላላቸው፤ ለድሃወች፤ ለወጣቶች፤ ምን አይነት የገንዘብ ቁጠባ፤ የብድር አሰራር ዘዴ ልናቀርብ እንችላለን የሚለውን ነው። ጠቃሚ የሆኑ፤ ድሃውን ከድህነት ነጻ የሚያወጡ ተግባሮችን መስራት ያለብን ለዚህ ጭምር ነው። በነጻነት፤ በዲሞክርሳዊ አገሮች የምንኖር ተቆርቋሪወች “እድገታዊ መንግስት” ያላደረገውን ለማድረግ መድፈር ተግባራችን መሆን አለበት፤ የኢትዮጵያ በመገናኛና ሌላ ተክኖሎጅ ወደኋላ መቅረት፤ ለሁላችንም ሃፍረት ነው። የኬንያንና የሃይቲን ምሳሌ ለማቅረብ የፈለግሁት ለዚህ ነው።

ኬንያ ድህነት ሲቀንስ ኢትዮጵያ አልቀነሰም፤

ሩቅ ሳንሄድ በኬንያ ሲካሄድ የቆየው የዘመናዊ መገናኛ ብዙሃን (The Economist calls it, a “technological boom”) እድገትና መስፋፋት የጀመረው በሞባየል ስርጭት ነው። ከኢትዮጵያ ጋር ሲወዳደር፤ በኬንያ የሞባየል ስርጭት 74 ሞባየል ለ100 ሰወች ሲሆን የቀረው የአፍሪካ አገሮች አማካይ 65 ለ100 ሰወች ነው፤ የኢትዮጵያ ከዚህ በጣም ዝቅ ይላል። የሚያስደንቀው፤ በሞባየል እድገትና ስርጭት፤ ኬንያ ከቻይና ስድሳ ዘጠኝ በመቶ ትበልጣለች። ሆኖም፤ ቻይና ያላትን የመሰለያ ቴክኖሎጅ ለህወሓት/ኢህአዴግ መንግስት አቅርባለች። ኬንያ ከኢትዮጵያ የምትበልጥበት ምክንያት ግልጽ ነው። ለምን? በኢትዮጵያ፤ ስርጭቱን የሚቆጣጠረው መንግስት ስለሆነ፤ አስመጭና ላኪው በሞኖፖል (በጥቂት የህወሓት ደጋፊወች) ስለተያዘ፤ መንግስት ስርጭቱን ስለሚፈራው፤ የድሃው ገቢ ዝቅተኛ ስለሆነ፤ ወጣቱ ቴክኖሎጅ የማሻሻል እድሉ የተወስነ ስለሆነ ጭምር ነው። በኬንያ፤ የዚህ አይነት ቁጥጥር የለም። ስለዚህ ነው፤ በቴክኖሎጅ መሻሻል ኢትዮጵያ ከአለም አገሮች ዝቅተኛ የሆነችው። የኢትዮጵያ መንግስት ቴክኖሎጅን ይፈራል። ቴክኖሎጅ ካልተሻሻል፤ ከሃገሪቱ ባህልና የመፍጠር ችሎታ ጋር ካልተያያዘ፤ ቀጅና ሸማች እንጅ ፈጣሪና አሻሻይ (Innovator) ለመሆን አይቻልም። ለምን፤ የቴክኖሎጅ ፈጣሪና አሻሻይ ለመሆን ነጻነት ያስፈልጋል። የኬንያ ህዝብ፤ በተለይ ወጣቱ፤ ሞባየልን ለኢንተርኔት ስርጭትና ጥቅም አውሎታል። መንግስት አላገደውም፤ እንዲያውም ያበረታታዋል። ዘጠና ዘጠኝ በመቶ (99%) የሚሆነው የኢንተርኔት ተጠቃሚ አገልግሎት የሚያገኘው ከሞባይል ነው። ከአርባ ሚሊዮን ህዝብ፤ አስራ ሁለት ሚሊዮን በላይ ኢንተርኔት ይጠቀማል፤ መንግስት “ምን አየህ” ብሎ አይቆጣጠረውም። የዲሞክራሲ፤ የነጻነት ጥቅም እንደዚህ ይመስላል፤ ሁሉም በሃገሩ፤ ለሃገሩ ያገባዋል። ሁሉም በሃገሩ ይጠቀማል።

በኬንያ፤ ሁለቱን ዘመናዊ የቴክኖሎጅ ስርጭቶች (ሞባይልና ኢንተርኔት) አያይዟቸዋል፤ ስለሆነም፤ ዋጋውን ቀንሶታል ማለት ነው። ዋጋ ሲቀንስ፤ ስርጭት ይስፋፋል፤ ድሃው ይጠቀማል፤ ገቢው ያድጋል። የመካከለኛ መደቡ እየጨመረ ይሄዳል፤ አገር ፍትሃዊ ይሆናል። ይህ በኬንያ የሚሆነው ህይወት ለዋጭ የሆነ የቴክኖሎጅ አብዮት ለምን በኢትዮጵያ አይካሄድም? የህወሓት/ኢህአዴግ የበላዮች የዘመናዊ ቴክኖልጅን፤ በተለይ፤ የመገናኛ ብዙሃንን ስርጭት እንደ ካንሰር ይፈሩታል፤ ነጻነት ስለሚሰጥ፤ እውቀት ስለሚያሰራጭ። መንግስት የሚያየው ከፖለቲካ ስልጣን፤ ከጸረ-ግልጽነት፤ ከጸረ የህግ የበላይነት አንጻር እንጅ፤ ከእድገት፤ ከወጣቱ ትውልድ ፍላጎት፤ የመፍጠር ችሎታ አንጻር አይደለም። አልፎ አልፎ ለመረጣቸው ድጋፍ ቢሰጥም፤ በቁጥጥር እንጅ በግልጽ፤ በውድድር አይደለም። ቁጥጥር ያለበት ኢኮኖሚ ፍትሃዊ የማይሆነው ለዚህ ነው። ማን መጠቀም፤ ማን መጎዳት አለበት የሚለውን ከላይ እየመረጠ፤ “እየገመገመ” ስለሚወስን።

ኢኮኖሚስት (August, 2012) ባወጣው ትንተና፤ የኬንያ ወጣት ሴቶችና ወንዶች ለአንድ የቴክኖሎጅ እድገት ጅምር (Start Up) ቦታ ለማግኘት ሁለት መቶ ቡድኖች ተወዳድረዋል። ይህን ግልጽነት ያለው ውድድር ለማካሄድ ያስቻሉት ሶስት አንኳር ጉዳዮች አሉ። አንደኛ “የመንግስት ድጋፍ፤ ሁለተኛ፤ ከ2007 ጀምሮ የተካሄደው ሞባየል ተጠቅሞ ገንዘብ የማንቀስቀስ አገራዊ ለውጥ፤ (ኬንያ ከሃይቲ በፊት ጀምራ ነበር ማለት ነው)፤ሶስተኛ፤ መንግስት የፈቀደው፤ የውጭ ድርጅቶች የደገፉት፤ ከ2010 ጀምሮ ለምርምር፤ ሃሳብ ለመለዋወጥ፤ የቴክኖሎጅ አማራጮችን ለመፍጠር የተቋቋመው የቴክኖሎጅ ማእከል” መኖሩ ናቸው። የኬንያ ወጣቶችና መካከለኛ መደብ አባላት፤ ሞባየል ተጠቀመው ቁጠባ፤ ብድር፤ የትምህርት ቤት ክፍያ ወዘተ አገልግሎቶችን ከማስፋፋታቸው ባሻገር፤ አሁን በጋራና በግለሰብ፤ በሃገራቸው ኢንቬስት የማድረግ አቅምን አስፋፍተዋል። የኬንያን የቴክኖሎጅ አማራጭ ከሌሎች አገሮች የሚለየው፤ የመጀመሪያ ትኩረቱ የሃገሪቱን ጊዜአዊ ችግሮች ለመፍታት የሚደረገው ጥረት ነው። ለምሳሌ፤ አገልግሎቱ የዶሮ አርቢወች ምርታቸውን በዘመናዊ ዘዴ እንዲከታተሉ፤ ለገበያ እንዲያቀርቡ ያደርጋል፤ የማሳይ (በኬንያ የታወቁ ብሄረሰብ አባላት) ከብት አርቢወች የዚህ ቴክኖሎጅ ተጠቃሚወች ሁነዋል። ሞባይል በመጠቀም ከሸማቾች ጋር በቀጥታ ይገናኛሉ፤ እርስ በርሳቸው ሰለ አየር ጠባይ፤ ሰለምርት፤ ሰለ ገበያ እወቀት ያግኛሉ፤ ስለኑሮ ይወያያሉ። የኦሞ ሸለቆ፤ ወይንም የአፋር ዘላን ይህን ለማድረግ አልቻለም።

በፖለቲካና በባህል ያለው ለውጥ አስደናቂ ነው። ኬንያ በብሄር፤ ብሄረሰብ ልዩነቶች፤ በአድሎና በሙስና የታወቀች ቢሆንም፤ የቴክኖሎጅ ለውጥ ያለውን ልዩነት እያጠፋው ነው። ወጣቱ ትውልድ ያተኮረው ዘላቂነትና ፍትሃዊ ከሆነ እድገት ላይ ነው። ቴክኖሎጅው የፖለቲካውን፤ የኢኮኖሚውን፤ የማህበረሰቡን የጨዋታ ሜዳ እያሰፋፋው፤ እኩልነትን ጥልቀት እየሰጠው፤ ልዩነቶችን እያጠበባቸው፤ አገራዊነትን (ኬንያዊነትን) እያጠናከረው ነው። ቶክኖሎጅው “አንተ ማሳይ ወይንም ሉኦ ነህ” አይልም። ለሁሉም ይቀርባል፤ ሁሉን ተሳታፊ ያደርጋል። ኬንያዊያን ወጣቶች “እኔ ኪኩዩ፤ እኔ ሉኦ፤ እኔ ማሳይ” ከማለት ተሻግረው፤ “እኛ ኬንያዊያን ወደ ማለት” እየደረሱ ነው። ረጅም ታሪክ ያላት ኢትዮጵያ ወደኋላ እየተጎተተች ነው። የወደፊቱ እድል የሚወሰነው እንደዚህ ባለ እኩልነትን፤ ፍትህን በሚያስተናግድ የቴክኖሎጅ አብዮት መሆኑን እያሳዩ ነው። በጋራ እየሰሩ፤ የጋራ ችግሮችን እየፈቱ ነው። ይህ የኬንያዊያን በሃገር ላይ የማተኮር ጥረት፤ ከጥገኝነት ያድናል የሚል ግምት አለኝ። ለቴክኖጅው መስፋፋት ዋና አስተዋጾ ያደረገው የመገናኛ ብዙሃን ሚና ነው።

እንደገና የፕሪስ ነጻነት ወሳኝነት፤

የኢትዮጵያን ሁኔታ ከኬንያና ከሃይቲ ለየት የሚያደርገው፤ የገዥው ፓርቲ በመገናኛ ብዙሃን ቴክኖሎጅ፤ ስርጭትና አጠቃቀም ላይ የሚያደርገው ፍጽማዊ ቁጥጥር ነው። ገዥው ፓርቲ የቴሌኮሙኒኬሽን አገልግሎት ባለቤትና ዋና ተቆጣጣሪ በመሆኑ፤ ስርጭትን ያግባል፤ በተጠቃሚው ላይ ስለላ ያካሂዳል፤ ከውጭ የሚመጣውን ሁሉ ግንኙነት ይከታተላ፤ ኬንያና ሃይቲ የዚህ አይነት ችግር የለም። ይህ ከድህነት ነጻ ለማውጣት የሚያስችል ቴክኖሎጅ ቁጥጥር፤ በአሁኑ ዘመን ተቀባይነት ሊኖረው አይገባም እያልን፤ ለአለም ህብረተሰብ፤ በተለይ፤ ለአበዳሪ ድርጅቶች፤ ለክሊንቶን፤ ለቢል ጌትስ፤ ጆርጅ ለሶሮስ፤ ለበጎ አድራጊ ድርጅቶች፤ ለአሜሪካ፤ ለእንግሊዝ፤ ለአውሮፓ የጋራ ገበያ፤ ለጃፓን፤ ለአውስትራሊያ፤ ወዘተ መንግስታት ማስረዳት ያለብን እኛው ነን። ቴክኖሎጅው በኬንያ ዘላቂነትና ፍትሃዊ የሆኑ ለውጦችን ለአሁኑና ለወደፊቱ ትውልድ እያበረከተ ከሄደ፤ በኢትዮጵያ መታገዱ፤ ለህብረተሰቡ በሙሉ፤ በተለይ ለወጣቱና ለድሃው ማነቆ ሁኗል ማለት ይኖርብናል። ዘመናዊ የመገናኛ ቴክኖሎጅ ስርጭት የሀብረተሰቡን ህይወት የሚለውጠው መሆኑን አሳይቻለሁ። (It is the single most important game changer today)። ከላይ ወደታች የሆነውን የህወሓት/ኢህአዴግ የቁጥጥር ኢኮኖሚ አመራር ለግለስብና ለህብረተሰቡ ለማድረግ የማይችለውን ያደርጋል። ገበያውን ዲሞክራዊ፤ ተሳታፏዊ ያደርገዋል። ቀስ በቀስ፤ አገራዊነትን ያጠናክራል፤ ገበያውን ተወዳዳሪ ያደርገዋል፤ ያልነበሩ አድሎችን ይከፍታል። ሃላፊነትን፤ ባለቤትነትን ያጠናክራል። የሴቶችን እኩልነት እውን ያደርጋል። ስደትን ይቀንሳል፤ ውድድርን ያጠነክራል።

በኬንያ እንዳየነው፤ የሞባየል ቴሌፎን፤ የኢንተርኔት፤ የዩቱብ፤ የትዊተር (Social Media) ስርጭትና አጠቃቀም በቀጥታ ከፕሬስ ነጻነት ጋር ግንኙነት አለው። ኬንያ፤ የመንግስት ቁጥጥርን ችግር ፈታለች። በኢትዮጵያ መጀመሪያ መፈታት ያለበት ችግር የመገናኛ ብዙሃን ሙሉ ቁጥጥር ማነቆነት መወገድ ነው። ገደቡ የሚጎዳው የዲሞክራሳዊ ስርአት ግንባታን ብቻ ሳይሆን፤ የኢትዮጵያ ድሃወች፤ወጣቶች፤ የገንዘብ ቁጠባ፤ የብድር፤ ወዘተ ጥቅም እንዳያገኙ ማድረጉ ነው ብለን ማስረዳት አለብን። አበዳሪወች ይህን አያውቁም ማለቴ አይደለም፤ ያውቃሉ። መንግስቱን ለማስቀየም ስለማይፈልጉ፤ ገደባውን በግልጽ “አያወግዙም።” ከብዙ ቢሊዮን ብድርና እርዳታ የበለጠ ወጣቱን፤ ድሃውን ለማጎልመስ፤ ራሱን የሚችልበትን ዘመናዊ ዘዴ መፍቀድ፤ ማቅረብ፤ ማስተማር፤ አስፈላጊ መሆኑን ማሳመን አለብን፤ ፈቃደኛ ከሆንን፤ እንችላለን። የኢትዮጵያ መንግስት ድህነትን ለማጥፋት ወስኛለሁ ብሎ ካመነ፤ የቴክኖሎጅ ስርጭት ማገቡን በአስቸኳይ ማቆም አለበት። የማገቡ ትርጉም ቀላል ነው፤ ከዘላቂነትና ፍትሃዊ እድገት የበለጠ፤ የፖለቲካና የኢኮኖሚ የበላይነትን መርጧል ማለት ነው።

የኢትዮጵያ ድህነትና የቴክኖሎጅ ኋላ ቀርነት በቀጥታ የአገዛዙ መጥፎነት፤ አድሏዊነትና ተቆጣጣሪነት መጸብራቅ ናቸው። የፕሬስ ነጻነት ከኢኮኖሚው ኢ-ፍትሃዊነት ጋር ተያይዞ ሲቀርብ አደጋው እንዴት እየባሰ እንደሄደ ያሳያል። ይህ ሁኔታ ከቀጠለ፤ ሰላም አይኖርም። ድህነት ህገወጥነት፤ ሽብርተኝነት፤ ስደት፤ ተስፋ ቢስነት፤ የባህል መበላሸት፤ ሙስና፤ የገንዘብ ሽሽት ይቀጥላሉ። ኑሮው አስቸጋሪ ስለሆነ፤ ግለሰቡ፤ ለሃገር ማሰብ ቀርቶ፤ ለቅርብ ቤተሰብና ዘመድ ለማሰብ እይችልም። ለመንግስት የሚሰራው፤ “እንጀራ ለመብላት” እንጅ ሃገርን፤ ወገንን በቅንነት ለማገልገል አይሆንም። ተቀጣሪው ይህች እንጀራ እንዳትቀርበት ከፈለገ፤ ሰጥ ለበጥ ብሎ ይገዛል፤ ውጣ ሲሉት ይወጣል፤ ግባ ሲሉት ይገባል፤ ተሰድድ ሲሉት ይሰደዳል፡፡ የዚህን የተዛባ የህብረተሳባዊና የኢኮኖሚ አሰራር ውጤት ለማጤን፤ አንባቢወች ከዚህ በታች የቀረቡትን የሂሳብ ማስረጃወች በአእምሯቸው እንዲቀርጹልኝ እጠይቃለሁ።

ሙስና “ነቀርሳ” ሁኗል፤

ማስረጃወቹ ያስፈለጉበት ምክንያት፤ ከሌሎች በፍጥነት እድገት ከሚያሳዩ የአፍሪካ አገሮች ጋር ሲወዳደር፤ የኢትዮጵያ እድገት የተዛባ መሆኑን፤ አድሏዊይነት የኑሮ ልዩነትን የሰማይና የምድር ያህል እያስፋፋው መሄዱን ለማሳየት ነው። የመዛባቱ ዋና መነሻ፤ የአንድ ፓርቲ የበላይነት ለኪራይ ሰብሳቢነት እንዴት እንደጠቀመ ለማሳየት ጭምር ነው። የተዛባው የእድገት ውጤት እንዴት አደገኛና ለአደጋ የተዳረገ ህብረተሰብ እነደፈጠረ ያመለክታል። ከሁሉም በላይ አደጋውን የሚገልጸው፤ በአጭር ጊዜ፤ ከዜሮ ተነስተው የፓርቲው የበላዮች፤ ቤተሰቦች፤ የቅርብ ወዳጆችና ደጋፊወች በአለም ተወዳዳሪ የሌለው ከፖለቲካ ስልጣን ጋር በቀጥታ የተያያዘ ሃቭት ማከማቸታቸው ነው። የፖለቲካ ስልጣን መቆየት እንዴት ትርፍ እንደሚያስገኝ አመልካች ነው። በአንጻሩ፤ የመካከለኛ መደቡና ዘጠና በመቶ የሚሆነው ኢትዮጵያዊ የእለት ጉርስ ለማግኘት ጉዞው የማይወጣ ተራራ ሁኖበታል። የህወሓት/ኢህአዴግ “አስደናቂ እድገታዊ መንግስት” የነፍስ ወከፍ ገቢን የድህነት ኑሮን ለዋጭ ወደሚያደርስ ደረጃ አላሸጋገረውም፡፡ ራቅ ብሎ ለሚመለከተው፤ የመንግስቱ የበላዮች “ድህነት ለቁጥጥር ያመቻል” ብለው የወሰኑ ይመስላል፤ ከኬንያ ጋር ያወዳደርኩት ለዚህ ነው። በቅኝ ግዛት የነበሩ፤ በኢትዮጵያና በኢትዮጵያዊያን ይደነቁ የነበሩ አገሮች ኢትዮጵያን የቀደሙ መሆናቸውን በኬንያ ምሳሌ አቅርቤዋለሁ። ወደፊትም በማስረጃ የተደገፉ ተከታታይ ፖሊሲ ነክ ትንተናወችን አቀርባለሁ።

የውጭ እርዳታው የት እየሄደ ነው?

እትዮጵያ ከአፍሪካ አገሮች ከፍተኛውን እርዳታ የምታገኝ ከሆነ– አሁን በአመት አራት ቢሊዮን ዶላር ደርሷል–እርዳታው የድሃውን ህይወት ለመለወጥ አልቻለም ማለት ነው። ይህ አያስገርምም። ቴክኖሎጅ ካለመስፋፋቱና የፕሬስ ነጻነት ከመከልከሉ በላይ፤ ሙስና፤ ከህግ ውጭ አገር ለቆ የሚሸሸው ገንዘብ አገሪቱን እያደማት ነው። Transparency International እና፤ Global Financial Integrity (GFI) በተደጋጋሚ ባደረጉት ዘገባ፤ ኢትዮጵያ ሙስና ከበከሏቸው አገሮች መካከል ከፍተኛ ደረጃ ይዛ ትጓዛለች። GFI ባደረገው ጥናት በ2009 ብቻ፤ $3.26 billion ከህግ ውጭ እንደጠፋ ያሳያል። ከ2000-2009 የተሰረቀና ከህግ ውጭ ከኢትዮጵያ የወጣው ወደ $12 billion ተገምቷል። በሙስና የሚሰረቀው እያደገ ሂዶ፤ በ2009 ከእጥፍ በላይ አድጓል፤ አሁንም እያደገ መሄዱን የውስጥና የውጭ ተመልካቾች ይናገራሉ። በእርዳታም ሆነ በንግድ የሚገኘው ገንዘብ ከተሰረቀና ከሃገር ከወጣ ለኢትዮጵያ እድገት አያገለግልም። የድሃውን ህይወት አይቀይርም። ከአፍሪካ አገሮች ጋር ሲመዛዘን የኢትዮጵያ የነፍስ ወከፍ ገቢ ዝቅተኛነት ለመንግስቱ አሳፋሪ የሚሆነው በዚህ ጭምር ነው። ማስረጃው እንደሚያሳየው፤ በአሁኑ ወቅት፤ የኢትዮጵያ የነፍስ ወከፍ ገቢ $350 ሲሆን፤ የቀሩት የአፍሪካ አገሮች አማካይ አመታዊ የነፍስ ወከፍ ገቢ$1,070 ነው። ከሶስት ጊዜ በላይ ይበልጣል ማለት ነው። አይ ኤም ኤፍ ባወጣው ዘገቫ፤ የኬንያ የነፍስ ወከፍ ገቢ$1,700. ከዚህ ለመድረስ፤ በኢትዮጵያ፤ የሕዝብ ተሳትፎ፤ የግል ክፍሉ እድገት አስፈላጊ መሆኑን ያሳያል።

ገቢካላደገ፤ጤና ይታወካል፤ የወጣቶች የትምህርት እድል ይወሰናል፤ በልቶ ማደር ብርቅ ይሆናል። ክብር ይገፈፋል። ወጣት ሴቶች ወደማይፈልጉት ተግባር እንዲያመሩ ያስገድዳል። ወጣቶች ለማኝ፤ ሌባ፤ ነፍሰ ገዳይ፤ ወዘተ የሚሆኑት ወደው፤ መርጠው ሳይሆን የመኖር፤አለመኖር ጉዳይ ስላስገደዳቸው ነው።መንግስት፤ አማራጮችን አላቀረበም ወይንም ሌሎች እንዲያቀርቡ አልፈቀደም። ይህን ጎታች የፖሊሲ ቅርጽና ባህሪይ፤ በብራዚል፤ በቬኔዙየላ፤ በሃይቲ፤ በጃማካ፤ በድቡብ አፍሪካ አይቸዋለሁ። አሁን በኬንያ እንደሚታየው፤ ጥሩ የህይወት ለዋጭ አማራጭ ካላቸው፤ ወጣቶች፤ የመጀመሪያ ምርጫቸው ራሳቸውን መቻል ነው፤ እንደኛ ለመሆን ይችላሉ። የእስልምና ተከታይ ሶማሌ ወጣቶች፤ በባህር ላይ ዘረፋ (Piracy) የሚመርጡት፤ በሃገራቸው አል ሸባብን የሚደግፉት፤ሌላ የህይወት ለዋጭ አማራጭ ስለሌላቸው ጭምር ነው። የኢትዮጵያ ገዥ ፓርቲ ለማየት ያልቻለው ይህን የችግሮች ምንጭ ነው። በቅርቡ፤ በኤርትርያ ላይ የሚደረጉ ዘገባወችም የሚያሳዩት ተመሳሳይ ሁኔታወችን ነው። ኩሩ ኢትዮጵያንና ኤርትራዊያን ልጃገረዶች የሱዳን፤ የሳውዲ፤ የግብጽና ሌሎች ቱሪስቶች ፍላጎትን ለማሟላት የሚገደዱት መርጠው አይደለም። አዲስ አበባና ሌሎች ከተሞች የሚጎበኝ ግለሰብ የሚያየው አሰቃቂ፤ ክብር ገፋፊ የጾታ ንግድና ግንኙነት ሸራቶን፤ ሂልቶን፤ ወዘተ የሚካሄደው ድህነት፤ ተስፋ መቁረጥ ስላለ ነው። ኩሩ ወጣት ሴቶችን ለዚህ የዳረጋቸው አገዛዙ ሌላ አማራጭ ለማቅረብ ስላልቻለ ነው።

እኩልነት፤ የህግ የበላይነት በሌለበት አገዛዝ፤ ሴቶች መብታቸውን ለማስከበር አይችሉም። ሌላው ቀርቶ፤ ለመብታቸው ጥያቄም ለማቀረብ አይችሉም። ሰላማዊ ሰልፍ ለማድረገ ህልም ነው። ከውጭ የሚመጣ ገንዘብ ተጠቅመው፤ እንደልባቸው፤ ጉቦ ሳይከፍሉ፤ ራሳቸውን የሚችሉበት ተቋም ለማቋቋም አይችሉም። ከላይ “እንባ ጠባቂ” ወገን ያስፈልጋል፤ የኢኮኖሚው መሥክ ዝግ የሆነ፤ ከላይ ወደታች የሚወሰን አገዛዝ ውጤቱ እንደዚህ ነው። ታማኝነት፤ አጎብዳጅነት፤ የፓርቲ ወይንም የብሄር አባልነት/ታማኝነት ይጠይቃል። የኢኮኖሚው ስርአት ዲሞክራሳዊይና ተሳትፏዊይ አይደለም የምለው ለዚህ ነው። አድሎውን የሚያሳዩ ብዙ ምሳሌወች ለመስጠት ይቻላል። ታማኝ የሆነ የትግራይ ተወላጅና የህወሓት ደጋፊ ጎንደር እንደልቡ የትርፍ ስራ ይሰረል፤ ጎንደሬው መቀሌ ልስራ፤ ልወዳደር ቢል “የታባትህ” ይባላል። አመራሩ የሚያመጣውን መቃቃር ፈጽሞ ረስቶታል፤ ወይንም፤ ንቆታል። እንደዚህ አድሏዊ በሆነ ስርአት የነፍስ ወከፍ ገቢ እንደ ኤሊ ይጎተታል፤ እንደ ምስራቅ ኤስያ፤ እንደ ቦትስውና በፍጥነት ለማደግ አይችልም። በሁለተኛው ሰንጠረጅ እንደሚታየው ገቢና ሃብት የተጠራቀመው (Concentration of wealth and incomes) ከላይ ነው። አሳፋሪ የሆነ የነፍስ ወከፍ ገቢ ልዩነት የሚታየውም የእድል መስኩ ዝግ ስለሆነ ነው። ገቢ ያደገው ከላይ ላሉ ባልስልጣኖች፤ ቤተሰቦቻቸው፤ የቅርብ ወዳጆችና ደጋፊወቻቸ መሆኑ በምንም አያጠራጥርም። እድገቱ ለማን እንደሆነ፤ ካልተለወጠ ለማን እንድሚሆን ያሳያል።ይህ ሲባል፤ ከህወሓት/ኢህአዴግ ውጭ ሙስና፤ ስርቆት፤ ከህግ ውጭ የገንዘብ ሽሽት የለም ማለቴ አይደለም፤ አለ። ለዚህ የስግብግብነት፤ የዘራፊነት፤ የስርቆት፤ የጮሌነት፤ የሙስና ባህል ዋናው ተጠያቂ ህብረተሰቡ አይደለም፤ የህወሓት/ኢህአዴግ ባለስልጣኖች ናቸው። በቅርቡ፤ የስዊትዘርላንድ መንግስትና ባንኮች፤ በብዙ ቢሊዮን ዶላር የሚታሰብ ገንዘብ ለቱኒዥያ፤ ለግብጽ፤ ለሊብያ ህዝብ፤ ከዚህ በፊት ለፔሩ፤ ለፊሊፒንስ፤ ለሜክሲኮ፤ ለካዛኪስታን፤ ለናይጀሪያ የመለሱት፤ በስልጣን ብልግና የተገኘ መሆኑን ስላወቁ ነው።

የነፍስ ወከፍ ገቢ ዝቅተኛነት የሆነበት አንዱ ምክንያት ፤ የገቢና ሃብት ክምችት፤ መንሰኤና ስርጭት በጥቂቶች ከላይ ስለተያዘ ነው። በአይን ቢታይ ኖሮ፤ ስርጭቱ የአክሱምን የኦብሊስክ ሃውልት ወይንም የግብጽን ፒራሚድ ይመስላል። ስለሆነም፤ የኢትዮጵያን የገቢና የሃቭት ስብስብና ክምችት የፒራሚድ ካፒታሊዝም ብሎ መጥራት ያስችላል። የፖለቲካ ስልጣን ያለው ገቢውን በተለያየ መንገድ የሚያሳድግበት ዘዴ እንዳፈር ነው። ከዚህ በፊት በማስረጃ አቅርቤዋለሁ።

የዚህ ፒራሚድ ካፒታሊዝም አሰራር ቱኒዚያ፤ ሊብያ፤ ግብጽ፤ የመን፤ ሶሪያ፤ ፊሊፒንስ (በማርቆስ ጊዜ)፤ ናይጀሪያ ለብዙ አስርት አመታት፤ አንጎላ፤ ኬንያ (በተለይ በፕሪዝደንት ሞይ ጊዜ) ወዘተ ታይቷል። ብዙ ተመራማሪወች በጽሁፍ አቅርበውታል። የኢትዮጵያው ከእነዚህ አይለይም፤ የሚለይበት ቢኖር፤ የሚሸሸው ገንዘብ እረቂቅነት፤ ወደ ምስራቅ ኤዥያ መላኩ ወዘተ ናቸው።

ፒራሚድ ካፒታሊዝም በተግባር

ፒራሚድ ካፒታሊዝም ያልኩበትን ምክንያቶች ላቅርብ። የፖለቲካ ስልጣን ለገቢና ለሃብት ማካበት መሳሪያ ነው። የአፍሪካ አገሮች ታሪክ ይህን በግልጽ ያሳይ ነበር፤ አንዳንድ አገሮች ለውጥ እያሳዩ ነው፤ አብዝኛወቹ አሁንም የፖለቲካ ስልጣንን ለግል፤ ለቤተሰብ፤ ለወዳጅ፤ ለደጋፊ የሃብት ክምችትና ሽሽት ይጠቀሙበታል። ኢትዮጵያ ዋና ምስክር ናት። የአምባገነን አገዛዝ አድሏዊ መሆኑን ታሳያለች። በአጠቃላይ፤ ስርአቱ ለአድሎ፤ ለማጭበርበር፤ ለሙስና አመች መሆኑን ያሳያል፤ ችግሮቹን ለማጠቃለል፤

አንደኛ፤ የህወሓት/ኢህአዴግ መንግስት አዲስ ዝና ያገኘው “እድገታዊ” የተባለውን አገዛዝ ለኪራይ ሰብሳቢነት በግልጽና በድብቅ መጠቀሙ ነው። ለዚህ ዋና ምሳሌ፤ የኢኮኖሚውን የበላይነት (Pillars of the National Economy) የያዘው ማን እንደሆነ ማየት ነው። ከፒራሚዱ ቁንጮ ላይ ቁብ ያለው፤ በብዙ ቢልዮን የሚታሰብ ብርና የውጭ ምንዛሬ የሚያሽከረክረው ድሃው፤ ወጣቱ፤ መካከለኛ መደብ አይደለም። አድሏዊ ካፒታሊዝም (Crony Capitalism)፤ የፖለቲካ ስልጣንን ተጠቅሞ በአለፉት ሃያ አንድ አመታት ያከማቸው የሃብትና የገቢ ምልክት ነው። ተጠቃሜወች፤ በትምህርት ቤት፤ በፖለቲካ ትምህርት፤ በልዩ ልዩ የመንግስትና የግል ተቋሞች የጠነከረ ግንኙነት እየፈጠሩ፤ “ጀርባየን እከክልኝ፤ የአንተንም አክልሃልሁ፤ ምስጢራችን አታውጣ፤ ያንተን ምስጢር እጠብቃለሁ” በሚል በተያያዘ የጥቅም ግንኙነት የተፈጠረ የሃቭት ክምችት ነው። የፓርቲው ትምህርት ቤት የሚያጠናክረው ይህን አመለካከት ነው። ግምገማ ተብሎ የሚካሄደውም፤ በውስጡ ታማኞችን ለመገምገም፤ ጸረ- ህወሓት/ኢሃአዴግ የሆኑትን ለማስወጣት ነው። በዚህ ግምገማ፤ ዋጋ የሚሰጠው ለችሎታ፤ ሃገርንና ሕዝብን በቅንነት ለማገልገል ሳይሆን፤ ለፓርቲና ለብሄር ታማኝነትን ነው። ለግል ጥቅም ነው። ሃገሪቱን በወሳኝነት ለማስተዳደር የሚመረጡት በህወሓት/ኢህአዴግ የበላዮች ሲሆን፤ ተደጋጋፊ የጥቅም ግንኙነት (formal networking) ባህል፤ ልምድና አሰራር ከታች ወደላይ፤ ከጎን፤ ከላይ ወደታች (Integrated and Complementary) በሆነ ብልሃት ነው። ስለሆነም፤ ስርአቱ ከጅምሩ አድሉዊ ነው። እድገት በችሎታ የማይሆንበት ለዚህ ነው። ልክ የቻይናን አገዛዝ ይመስላል። የቻይና ኢኮኖሚ ማደጉ አያከራክርም፤ ሆኖም፤ ግልጽነት፤ ሃላፊነት አያጠናክርም። ቻይናወች የዚህን መሰል በጥቅም የተመሰረተ አመራር ጓአንክሲ(guanxi) ይሉታል፤ “የእርስ በእርስ ጥቅም መከፋፈል፤ ውለታ፤ እድገት፤ ብድር፤ ወዘተ የማግኘት መዋቅር” ማለት ነው። ከህግ ውጭ፤ ያለብዙ ድካምና ጥረት በጉቦ፤ በሙስና ሃቭት የሚገኘው በዚህ ዘዴ ነው። ህወሓት/ኢህአዴግ ጥሩ ተማሪ ሁኖ ይጠቀምበታል።

ሁለተኛ፤ አምባ ገነናዊ የፖለቲካ ስርአት ለመንግስትና ለፓርቲው የኢኮኖሚ አመራር የበላይነት ይሰጣል፤ ውድድርን ያግባል። ሙስና እኒዲወገድ አይፈልግም። የመንግስትና የግል የኢኮኖሚ ግንኙነትን በግልጽ አያስቀምጥም። አምባገነናዊ የፖለቲካ አገዛዝ፤ አምባገነናዊ ኢኮኖሚ የሚፈጥረው ለዘላቂና ፍትሃዊ እድገት የማይሆንበት ዋና ምክንያት ለዚህ ነው። የሚፈልገው ግንኙነት የበላይነትና የበታችነት፤ አዛዥና ታዛዥ የሆነ ነው። እንደዚህ ከሆነ፤ ተራው ህዝብ ቀርቶ፤ የተማረውና መካከለኛው መደብ በውሳኔ ላይ (Policy and Decision-making) ምንም ሚና የላቸውም። የመሰረተ ልማት ስራ ለመተግበር፤ ማን ጨረታ እንደሚያገኝ፤ ማን እንደሚገደብ የሚወሰነው የፖለቲካው አካል ነው። ለምን ብንል፤ የሚገኘው የግል ትርፍ (ኪራይ ሰብሳቢነትና ጉቦ) ያየለ፤ አመች፤ ስለሆነ ስለሆነ፤ የውጭ ምንዛሬ በድብቅ ለማውጣት ለማውጣት አያስቸግርም። ለሃገሪቱና ሕዝቧ ተቆርቋሪ የለም ማለት ነው። በብድርም በኩል ሲታይ፤ ወሳኙ አካል የፖለቲካው ነው እንጅ ገበያውና የተበዳሪው ፍላጎት አይደለም። የፖለቲካ አካሉ፤ ድጎማ የሚሰጠው፤ በአንዱ ላይ ታክስ ጨምሮ በሌላው ቀለል የሚያደርግው፤ ከፈለገ ፈጽሞ የግል ሃቭት የለህም ለማለት የሚችለው፤ መሬት ለምርጥ ደጋፊወች የሚለግሰው፤ አንዳንድ ግለሰቦችና ድርጅቶች ፈጽሞ ከጉምሩክ ፍተሻና ቀረጥ ነጻ የሚሆኑት ሁሉ የፖለቲካ ውሳኔ ነው። አድሎ የሚጠናከረው ለዚህ ነው። መገናኛ ብዙሃንን ማገብ እውነተኛው ዜና ለሕዝቡ እንዳይደርስ ይረዳል።

ሶስተኛ፤ ህወሓት/ኢህአዴግ ላለፉት ሃያ አንድ አመታት፤ የፖለቲካ ስልጣን የበላይነትን ተጠቅሞ፤ የመንግስት፤ የፓርቲ፤ በፓርቲው የተፈጠሩ የመንግስት ያልሆኑ ድርጅቶችን፤ ምርጥና ታማኝ ግለሰቦችን የኢኮኖሚ የበላይ ማድረግ ጉዳቱ እጅግ የሚያስፈራ መሆኑን የፒራሚድ ካፒታሊዝም አቀራረብ ይገልጸዋል። በደሉ ከዚህ በላይ መሆኑን በልዩ ልዩ ትንተናወች ላይ አሳይቻለሁ። በዚህ ክፍል የማቀርበው፤ የኢኮኖሚው አመራርና አሰራር በግልጽ አድሏዊ (Unfair and non-transparent regulatory framework) መሆኑን፤ የሃብት ክምችት ከላይ ያለውን እያጠነከረ መሄዱን፤ አገር ውስጥ ሊወዳደሩ የሚችሉ ግለሰቦች፤ በጫናው የሚሰቃዩ መሆኑን፤ ጥቃቅን የሆኑ፤ በኢትዮጵያዊያን የተቋቋሙ የአምራች ሆነ የአገልግሎት ድርጅቶች የበላይነት ካላቸው ጋር (State, Party, Endowment and favored individual monopolies) ለመወዳደር የማይችሉ መሆናቸን ነው። የአሁኑ ስርአት ከቀጠለ፤ ሚዛነ ቢስ (Uneven and Unbalanced) ሁኖ ይቆያል፤ የነፍስ ወከፍ ገቢ በሚጠበቀው ደረጃ ሊያድግ አይችልም፤ የስራ እድል ለብዙ ሚሊዮን ወጣቶች ለመክፈት ህልም ይሆናል፤ የመካከለኛው መደብ ከማደግ ይልቅ በዋጋ ግፍሸት፤ እየቆረቆዘ ይሄዳል። ብድር፤ መሬትና ሌሎች ግብአቶች (Inputs) ለማግኘት ያለው ችግር ይባባሳል። ስርቆት፤ ሙስና፤ አድሎ፤ ይቀጥላል። ስለሆነም፤ ይህን የበላይነት የያዙት ተቋሞች ለግል ዘርፉ ኢኮኖሚው እድገት ማነቆ ሁነዋል።
አራተኛ፤ የፈለገው ያህል ብድር፤ ርዳታና ሌላ ድጎማ ቢቀጥል፤ ችግሮቹ አይፈቱም። ህወሓት/ኢህአዴግ ርዳታውን ለፖለቲካ ጫና መሳሪያ፤ ለኪራይ መሰብሰቢያ፤ ለግል ጥቅም አድርጎታል፤ አሁንም ያደርገዋል። ከምርጫ ዘጠና ሰባት በኋላ፤ አለም ባንክ በብድርና በስጦታ የሚገኝ ድጋፍ ለድሃው ህብረተሰብ እንዲውል የመሰረተ አገልግሎት ፕሮግራም (Protection of Basic Services, conceived by my good friend James Adams, Vice President) ፈጠረ። ከግቡ ለመድረስ፤ ሌሎች አበዳሪወችንና ለጋሶችን በዚህ ፕሮግራም እንዲሳተፉ ተደረገ። ከአስራ ሁለት ቢሊዮን ዶላር በላይ ለፕሮግራሙ ተመደበ፤ አለም ባንክ የሰጠው ሁለት ቢሊዮን ዶላር ነው። ይህ ፕሮግራም በቀጥታ ለህዝቡ አገልግሎቶ ቢሰጥ ኖሮ ድህነት ይቀንስ ነበር፤ አልሆነም፤ ለፖለቲካ ለበላይነት ግን አገልግሏል። ከመንግስት ቁጥጥር ነጻ የሆነ( Independent Oversight) ተቋም ስለሌለ፤ እንደ ሌላው ርዳታ፤ ጥቅሙ ምን እንደሆነ፤ ጉዳቱ ምን እንደሆነ፤ ምን ያህል ገንዘብ በሙስና እንደጠፋ፤ ርዳታው የተባለውን ውጤት እንዳስገኘ ወይን እንዳላስገኘ አይታወቅም። የነጻ ፕሬስ፤ የነጻ ማህረሰብ ተቋም አለመኖሩ ጉዳዩን አባብሶታል።

ምንም እንኳን Transparency International and Global Financial Integrity የተባሉት የመንግስት ያልሆኑ ድርጅቶች በተደጋጋሚ በኢትዮጵያ ያለውን ሙስናና ከህግ ውጭ የሚጎርፍ ብዙ ቢሊዮን ዶላር አደጋ ቢያመለክቱም፤ አበዳሪ ድርጅቶች አያገባንም ሲሉ ቆይተዋል። ሆኖም፤ የሙስንውና ከህግ ውጭ የሚጎርፈው ገንዘብ ብዛት በተደጋጋሚ ለአለም ህብረተሰብ እየተሰራጨ ሲሄድ መከታተልና መመራመር ይጀምራሉ። ለራሳቸው ዝና ይፈራሉ (Reputational Risk) ። በቅርቡ፤ “ሁሉን አቀፍ ኢንተርናሽናል” የተባለ ቲንክ ታንክ፤ በአኟክ ህብረተሰብ አባላት ቀስቃሽነት ያደረገው እንቅስቃሴ የሚያበረታታ ነው።

ሙስና “ካንሰር” ነው ብለው የሰየሙት የዱሮው የአለም ባንክ ፕረዝደንት፤ ጀምስ ውልፈንሶህን፤ ካቋቋሟቸው ከአለም ባንክ ባለስልጣኖች ቁጥጥር ነጻ ከሆኑ ድርጅቶች መካከል የምርምሩ ኢንስፔክሽን ፓነል (Inspection Panel) ዋናው ነው። ይህ ድርጅት፤ በአለም የታወቁ ባለሙያወች ያሉበት፤ በትንተናውና ዘገባው እንከን የሌለበት መሆኑን የታወቁ ምሁራን ጽፈውበታል፤ ግን ቀስቃሽ ያስፈልገዋል። በአኝዋክ ህብረተሰብ አባላት አማካኝነት፤ ሁሉን አቀፍ ኢንተርናሽናል ለኢንስፔክሽን ፓነሉ ያቀረበው አቤቱታ፤ በጋምቤላ ውስጥ የሚካሄደው የህወሓት/ኢህአዴግ የመሬት ነጠቃና፤ አስገድዶ ሰፈራ፤ የነዋሪውን ሕዝብ መብቶች ገፏል፤ ስደተኞችን ፈጥሯል፤ ሰላማዊውን ህዝብ፤ ከመሬቱ አሳዷል፤ በአዲስ መንደሮች እንዲኖሩ አድርጓል፤ ለዚህ አለም ባንክ የለገሰው፤ በዚህ አመት ቦርዱ ያጸደቀው ስድስት መቶ ሚሊዮን ዶላር “ለህዝቡ ኑሮ ማሻሻያ አልዋለም”፤ ገንዘቡ የት እንደደረሰም አይታወቅም የሚል አቤቱታ ነው። በOctober 9, 2012፣ ፓነሉ አቤቱታውን ተቀብሎ የምርምር ዘገባውን እንደሚጀምር ገልጿል፤ ምርምሩ፤ የመጀመሪያ ሲሆን፤ የመጨረሻ እንደማይሆን እገምታለሁ። በውጭ የምንገኝ ተቆርቋሪወች የአኝዋኮችን አርአያነት፤ ከተባለው ቲንክ ታንክና ከሌሎች ጋር ተባብረን አበዳሪወችና ለጋሶች ሃላፊነት እንዲወስዱ፤ የኢትዮጵያ መንግስት ተጠያቂ እንዲሆን ለማድረግ መወሰን አለብን። ሙስናና ከህግ ውጭ ገንዘብ ማሸሽ ከልማት አላማ ጋር አይጓዙም ብለን ማሳየት ያለብን፤ ለርዳታ የሚጎርፈው ብዙ ቢሊዮን ዶላር የት እንደ ገባ መጠየቅ አለብን።

አምስተኛ፤ ሁሉን አቀፍ ያልሆነ፤ ለሁሉም እድል የማይሰጥ፤ ውድድርን፤ ነጻነትን፤ መብትን የሚያግድ የፖለቲካ አገዛዝ የሚወልደው ጸረ-ፍትህ፤ ጸረ-ተሳትፎ የሆነ ማህበረሰብንና ኢኮኖሚን ነው። በአንጻሩ ደግሞ፤ ሑሉን አቀፍ የሆነ የፖለቲካ አገዛዝ፤ ፍትሃዊ፤ ተሳትፏዊ፤ ዘላቂነት ያለው ህብረተሰብን፤ እኮኖሚን ይወልዳል። ስለሆነም፤ መጀመሪያ መፈታት ያለበት የፖለቲካው ማነቆ ነው። የግሉን ክፍል እንይ፤

የግሉ ዘርፍ በፍጥነት ካላደገ፤ ፍትህ ከሌለ፤ የኢትዮጵያ ኢኮኖሚ የሚመስለው፤ በአሁኑ ወቅት የአሜሪካን ህብረተሰብ የሚያነጋግር “አንድ በመቶ versus ዘጠና ዘጠኝ በመቶ” ተብሎ የሚጠራውን በገቢ ታይቶ የማይታወቅ ልዩነት ነው። በኢትዮጵያ ውስጥ አየጎላ የሚታየው የገቢና የሃብት ልዩነት፤“አንድ በመቶው አብዛኛውን ገቢና ሃብት ይዞታል፤ ዘጠና ዘጠኝ በመቶ የሚሆነው የአሜሪካ ህዝብ ድሃ እየሆነ ነው” ተብሎ የሚነገርለትን የካፒታሊስት መዲና የፈጠረውን ልዩነት አይደለም። የሚመስለው፤ በህዝብ አመጽ፤ በተለይ፤ በወጣቱ ትውልድ አነሳሽነት የተካሄደውንና የተለወጠውን የቱኒሽያን፤ የግብጽን፤ የሊቢያን፤ የየመንን፤ አሁን ደግሞ የሶሪያን፤ የህዝብ ማእበል የሚያመጣ አይነት ነው። ፒራሚዱን ለማሰወገድ፤ አንጡራ ሃብቱን ከውጭ ለማስመለስ፤ የኢትዮጱያ ሕዝብ የስልጣኑ ባለቤት መሆን አለበት።

የወጣቱን ትውልድ እድል ሊያመጣ፤ ሊከፍት፤ ሊያበረታታ የሚችለውን የመገናኛ ቴክኖሎጅ እድል መከልከል በዚህና በተከታታይ ትውልድ ላይ በታሪክ የማይረሳ በደል መፈጸም ነው። ነጻነት፤ ተሳታፎ፤ ተወካይ የሌለበት አገር ዘረፋ ይበዛበታል። ከህግ ውጭ ከኢትዮጵያ ወደ ውጭ የሚጎርፈው የውጭ ምንዛሪ (ተከታዩ ሰንጠረጅ)፤ ለኢትዪጵያ ወጣት ትውልድ ማጎልመሻ፤ ለመካከለኛው መደብ መልካም ኑሮ ማደሻ፤ ድህነትን ለማጥፋት ለሚደረገው ጉዞ መደጎሚያ፤ ባጭሩ፤ ለሃገራችን እድገት፤ ለሰላምና ርጋታ ሊውል የሚችለው ሃብት ተሰረቀ ማለት ነው። ስርቆቱ፤ሽሽቱ፤ ከቀጠለ፤ ከፒራሚዱ ቁንጮ ያሉትና ወራሾቻቸው ሚሊየኔርና ቢሊየኔር እየሆኑ ይሄዳሉ፤ ሌላው ይህን ዝርፊያ እያየ መቸ ይቆም ይሆን እያለ ይጨነቃል፤ ከጭንቀቱ ተነስቶ ፍትህ መምጣት አለበት፤ ዘረፋ መቆም አለበት የሚልበት ጊዜ እንደሚመጣ ለመጠራጠር ያስቸግራል።

*2009- $3.26 billion፤ 2000-2009 $12 billion፤ በአመት አንድ ነጥብ አምስት ቢሊዮን ዶላር የሚገመተው የገንዘብ ሽሽት፤ በአንድ አመት ከእጥፍ በላይ ሆነ።

ይቀጥላል—October 17, 2012

የታሪክ ተጠያቂወች አንሁን፤ ክፍል አስር

የታሪክ ተጠያቂወች አንሁን፤***

አምባገነን ቢያልፍም፤ አምባ ገነናዊ ስርአት እንዳለ ነው።
ከፍል አስር

አክሎግ ቢራራ (ዶር)

ከ June 19, 2012 ወዲህ የኢትዮጵያን ሕዝብ በᎃሉ ሲያነጋግር የቆየው የጠቅላ ሚንስትር መለስ መኖር አለመኖር በኦፊሻል ደረጃ ለአለም ህዝብ ከዚህ አለም ማረፋቸው August 20, 2012 በህወሓት መንግስት ምክር ቤት አማካኝነት ይፋ ሆነ። ሰው እንደመሆናቸው መጠን፤ መለስ ዜናዊ ታመው ከዚህ አለም ማረፋቸው የፈጣሪ ስራ እንጅ የሰው ስራ አይደለም ብለን መቀበል የሰብአዊነት መለኪያችን ነው። አሰደናቂ የሆነው፤ በተከታታይ የኢትዮጵያ ኦርቶዶስ ቤተክርስቲያን አለቃ የነበሩት በመለስ የተሾሙት አባ ፓውሎስ ማረፋቸው፤ በመለስ ጥብቅ በሽታ ዙሪያ “ኢትዮጵያ የምትመራው በሕገ መንግስት፤ በስርአት እንጅ በአንድ ሰው አይደለም፤ (መለስ ዜናዊ ቢሞቱም)፤ስር አቱ ይቀጥላል” ያሉት ጀኔራል ሳሞራ ዩንስ በጥብቅ ታመዋል፤ መባሉ ወዘተ የተያያዙ መሆናቸው የኢትዮጵያን ሕዝብ እያነጋገረ ነው። በዚህ ጽሁፍ ለማሳሰብ የምፈልገው ከክፍል ዘጠኝ በጣም የራቀ አይደለም። ባጭሩ፤ አምባገነኑ መለስ ከዚህ አለም ቢለዩም፤ የፈጠሩት በጠባብ ብሄርተኝነት የተመሰረተ ኢትዮጵያዊነትን አጥፊ አስተዳደር፤ አምባገነናዊ ስርአት፤ “እድገታዊ መንግስት” ብለው የሰየሙት ከነጻነት ጋር ግንኙነት የሌልው የእድገት ፈር፤ ለጥቂቶች አገልጋይና መክበሪያ የሆነው የኢኮኖሚ አመራር፤ ፕሮግራምና ፖሊሲ አይለወጥም። እንዳለ ይቆያል። የጠቅላይ ሚኒስትሩ ማረፍ ይለውጠዋል ማለት ዘብት ነው።

ከታች የመለስ ዜናዊይን ማረፍ ከማወቄ በፊት ያቀረብኩትን ትንተና እንዳለ ለአንባቢወች እነሆ። ለመጨመር የምፈልገው አበይት ጉዳይ ቢኖር፤ ለህወሓት አገልጋይ የሆነው ፓርላማ ሃይለማሪያም ደሳኝን ለጊዜው የመለስ ተተኪ ማድረጉ ነው። ይህ አሜሪካኖች በውስጥ ይገፉት የነበረ የድርድር ውጤት መሆኑን እንደገና አሳስባለሁ። መለስን በሌላ የትግራይ ተወላጅ መተካቱ የሚያመጣው ችግር በደንብ ታስቦበት የተደረገ የስልት ውጤት ነው። የደቡብ ብሄረሰብ አባል የሆኑትን ምከትል ጠቅላይ ሚኒስትር መሾሙ፤ ለህወሓት ፋታ ይሰጠዋል፤ እርሳቸው የስር አቱ አገልጋይ እንጅ የዲሞክራሳዊ ለውጥ ሃዋርያ ሊሆኑ አይችሉም። በአሁኑ ወቅት፤ በተለይ፤ ወጣቱ ትውልድ የሚጠይቀውን የፍትህ ጥያቄ ህወሓት/ኢህአዴግ ሊፈታው አይችልም። የሚያዋጣው፤ መለስ ዜናዊ የጠነሰሱትን በብሄር ልይኑት የተመሰረተ እራይ (Vision) ለውጦ በኢትዮጵያዊ፤ ህዝባዊ፤ ሁለ አቀፍ የሆነና ዲሞክራሳዊ እራይ መለወጥ ብቻ ነው። ይህን ለማድረግ፤ ህወሓት/ኢህአዴግ ልክ የጠነሰሱትና በስራ ላይ ያዋሉት ግለሰቦች ቀስ በቅስ እንደሚሞቱ ሁሉ፤ ድርጅቱም እንደሰው ማለፏ አይቀርም ብሎ ማሰብን ይጠይቃል። ህወሓት/ኢህአዴግ ከኢትዮጵያ በታች እንጅ በላይ አይደለም። ማንም ድርጅት ቢሆን ከኢትዮጵያና ከኢትዮጵያ ሕዝብ ሊሆን አይችልም። አዲሲ ጠቅላይ ሚንስትር ለመደራደር በር ከከፈቱ አስተዋጾ ያደርጋሉ፤ ዝግ የሆነ ስርአት ከቀጠሉ፤ ከመለስ ሊሻሉ አይችሉም። ትግላችን ከስርአቱ ጋር ነው እንጅ ከአንድ ግለሰብ ብቻ ጋር አይደለም እያልኩ ስከራከር የቆየሁት ለዚህ ነው።

መልስ ልንሰጥበት የሚገባ ጥያቄ፤

ከፊታችን ተደቅኖ የምናየው አደጋ የኢትዮጵያ ዘላቂነት፤ የመላው ሕዝቧ ሰላም፤ ነጻነት፤ እኩልነት መረጋጋት፤ ዲሞክራሳዊ ስርአት ማግኘት፤ ዘላቂነት ያለው ፍትሃዊ እድገት መጎናጽፍ ናቸው። እነዚህ የራእይ ዘርፎች ህወሓት/ኢህአዴግ እንዳደረገው በጥላቻ፤ በቂም በቀልነት መገንባት የለባቸውም። ወደፊት የሚፈጠረው ስርአት ከሁሉ በላይ ለመጭው ትውልድ ተስፋ የሚሰጥ፤ ለሁሉም የኢትዮጵያ ዜጎች የሚያገለግል መሆን አለበት። ይህ እራይ፤ ባለፉት አርባ አመታት በሞከርናቸው መንገዶች ሊገኝ አይችልም፤ ያለፈውን ከተከተልን የትም አንደርስም። በአዲስ መንፈስ፤ በአዲስ እራይ ከተመራን ፍትሃዊ ስር አት ለመገንባት እድሉ አመችና ክፍት ነው። ስለሆነም፤ የችግሮቻችን መነሻወችን ወደኋላ ስናይ፤ መልሶችን ለማግኘት እንችላለን የሚል ግምት አለኝ።

በአጼ ሃይለ ስላሴ ዘመነ መንግስት፤ የህዝብ ብዛት ከሃያ ሚሊዮን በላይ ሆነ፤ የወጣቱ ክፍል እየበዛ ሄደ ሲባል ሰወች በድንጋጤ ሲነጋገሩ አስታውሳለሁ። “ወይ ጉድ፤ ምን ልንሆን ነው፤ ምን ሊመጣ ይሆን፤ ምን ልንበላ ነው” የሚሉ ነበሩ። አሁን የህዝብ ቁጥር አራት እጥፍ ሆኗል። የወጣቱ ቁጥር ከህዝቡ፤ ከአምሳ በመቶ በላይ ነው። በዚያ ጊዜ፤ ትኩረቱ በተለይ የወጣቱ ቁጥር እያደገ፤ የትምህርት እድሉ እየሰፋ ከመሔዱ ላይ እንጂ፤ ከሚያስከትለው የፖሊሲ ለውጥ አስፈላጊነት ላይ አልነበረም። ንጉሱና የቅርብ አማካሪወቻቸው፤ የወጣቱ ብዛት እያደገ፤ ትምህርት እየተስፋፋ በመሄዱ ሊመጣ የሚችለውን ለውጥ እንደ ችግር እንጅ እንደ እድል ከፋች አላዩትም። የኢትዮጵያ ሕዝብ ወጣት እየሆነ ከሄደ፤ አዲስ አስተሳሰብ፤ አዲስ ፖሊሲ፤ አዲስ አመራር፤ ፍትህ፤ ነጻነት፤ አዲስ የመንግስት ስርአት አንደሚያስፈልግ አላዩትም። የስራ እድል መከፈት አለበት፤ የወጣቱ መብት መጠበቅ አለበት፤ በሃገሩ አገዛዝ፤ በሃገሩ እድል መኖር ማመን አለበት። ስደተኝነት፤ አጎብዳጅነት፤ ጥገኝነት እድሉ መሆን የለበትም። የህወሓት/ኢህአዴግ መንግስት ካለፈው ተምሮ የወጣቱን ጥያቄ ሊመልስ አልቻለም፤ ሊመልስም አይችልም። የመረጠው በፖለቲካው፤ በኢኮኖሚው፤ በማህበራዊ ኑሮው፤ ሌላው ቀርቶ በሃይማኖቱ ሁሉ እየገባ፤ ዘላቂነት ያለው፤ ለምርጥ የትግራይ ቡድንና ተባባሪ ለሆኑ ሌሎች አባላት (Narrow Ethnic Elites) የበላይነት የሆነ የመንግስት ስርአትን መቀጠል ነው። አሁን ያለውን፤ በመንግስትአመራር (መለስን በመተካት)፤ በኦርቶዶስ ቤተክርስቲያን ( ህወሓት የሾማቸውን ፓትርያርክ በመተካት) ሹክቻና ግብግብ ስናይ ህወሓት አሁንም የሚጥረው ዘላቂነቱን ለማረጋገጥ እንጅ የመጣውን እድል ተጠቅሞ ሁሉን ለሚያካትት ዲሞክራሳዊ ለውጥ አይደለም። ይህ ባህሪ ዛሬ የመጣ ሳይሆን ከአርባ አመታት በፊት የመጣ ነው፤ በተለይ፤ ከኢርትርያ ነጻ አውጭ ግንባር፤ ከማርክሲዝም ሌኒኒዝም የተማርነው ፍልስፍና።

በ 1972 እ. አ. አ. ከአሚሪካ ወደ ኢትዮጵያ ለዶክትሬት ማእረግ (Research on land tenure and reform) ምርምርና ለማግባት ስመለስ፤ ያላሰብኩት ችግር ቦሌ ገጠመኝ። ወደ ጓደኞቸ፤ ዘመዶቸ፤ ከመሄድ ይልቅ በቀጥታ ወደ ሶስተኛ ፖሊስ ጣቢያ ተወሰድኩ፤ ታሰርኩ። ቁም ነገሩ ባልሰራሁት ወንጀል “ተገንጣዮችን ደገፍክ” ተብየ መታሰሬ አይደለም። የኤርትርያ ነጻ አውጭ ግንባር የሚያደርገውን ያውቅ ነበር። ወንጀሌ፤ በተገላቢጦሽ፤ የኤርትራን መገንጠል “እደግፋለሁ” የሚል ጽሁፍ ግንባሩ፤ በስሜ ጽፎ ለኢትዮጵያ መንግስት ስለላከ ነው። ግንባሩ የተጠቀመው የውጭ አገር ሰወችን፤ የኤርትራን ተወላጆች ሳይሆን፤ ሌሎች ኢትዮጵያዊያንን ነበር። በወቅቱ፤ የኤርትራ ነጻ አውጭ ግንባር እኛን ለመከፋፈል ይጠቀምበት የነበረውን ብልሃት አሁንም የህወሓት መሪወች ይጠቀሙበታል። አንዳንድ የህወሓት የበላይ ግለሰቦች ለኢትዮጵያና ለመላው ሕዝቧ ካላቸው ታማኝነት የበለጠ ለኤርትርያ ባለስልጣኖች ያላቸው ወዳጅነት “ወንድማማችነት” ያይላል። ለጠባብ ብሄርተኛነት ያላቸው ታማኝነት ያይላል። ያ፤ በኔ ትውልድ፤ በብሄር/ብሄረሰብ ስም ይካሄድ የነበረው መቀራረብ አሁንም በህወሓት ውስጥ እንዳለ ነው። አገራችን ወደቧን ያጣችው፤ ብዙ ሽህ ኢትዮጵያዊን የሞቱበት፤ መረጋጋት የሌለበት፤ ጥገኝነት የተፈጠረበት ወዘተ ለዚህ ነው። የመለስ ዜናዊ “አምልኮ” ራእይና ቅርስ (Legacy) ከዚህ ሊለይ አይችልም። እሳቸውና የቅርብ ጓደኞቻቸው ለሃገራችንና ለስብጥር ሕዝቧ(diverse population) የፈጠሩትን ችግር አውርሰውን ያለፉ መሆናቸውን ታሪክ ይመሰክራል::

ህወሓት ሆነ ሌሎች በብሄር/ብሄረሰብ የሚመሩ ሃይሎች የሚያደርጉት ብልሃታዊ መከፋፈል እንደቀጠለ ነው። ብንቀበል፤ ባንቀበልም፤ በተቃዋሚው ክፍል ውስጥ የሚካሄደው የእርስ በእርስ መወነጃጀል፤ ሽሙጥ፤ መጠላለፍ፤ የስም ማጥፋት ዘመቻ፤ የግለሰብን ክብርና ሰብእነት ማዋረድ፤ አገር ሳይኖር የስልጣን ውድድር፤ “እኔ ለሃገሬ ከእናንተ ይበልጥ አውቃለሁ” ወዘተ፤ የሚል አስተሳሰብ፤ ለኢትዮጵያ ዘላቂ ግዛታዊ አንድነት፤ ለመላው ሕዝቧ ሰላም፤ ፍትህና የህዝብ ስልጣን እውን መሆን ጉዳት አምጥቷል፤ እያመጣ ነው፤ ወደፊትም ያመጣል። የዚህ አይነት የመከፋፍልና እርስ በእርስ የመነታረክ ባህል፤ አመለካከት ባህሪይና ተግባር ካልቆመ አሁንም ለውጥ ለማምጣት አይቻልም። አገራችን በአደጋ አፋፍ ላይ ስታንዣብብ ትቆያለች፤ ድህነትና ጥገኝነት ይቀጥላል፤ ወጣቱ ትውልድ እድሉ ስደት ይሆናል። ይህ፤ በብሄር ሆነ፤ በሃይማኖት የሚደረገው መከፋፈል መቆም ያለበት ከጥቂቶች በቀር፤ ለአብዛኛው ህዝብ ስለማይብጅ ነው።በቅርቡ የተጀመረውን የህብረት ጥሪና ከአንዳንድ ክፍሎች የሚደረገውን ትችት ስንመለከት ይህ የመዝለፍና የመከፋፈል ባህሪይ አሁንም እንደቀጠለ እናየዋለን። ልዩነቶችን የሚያባብሱት በተቃዋሚ ክፍሎች በብልሃት እየገቡ እኛን መስለው እኛን የሚከፋፍሉን ግለሰቦች ስላሉ ጭምር ነው። ልዩነቶች ካሉ፤ በጨዋነት ለመነጋገርና ለመፍታት ያልቻልነው ለዚህ ነው። እነዚህ ሰርጎ ገቦች በአጼ ሃይለ ስላሴ ጊዜ የኤርትርያ ነጻ አውጭ ግንባር፤ በደርግ ጊዜ፤ ህወሓትና ሌሎች ይጠቀሙበት የነበረውን ፈር (መንገድ) እየተከተሉ ናቸው። ሌላው ቀርቶ በኦርቶዶስ ቤተክርስቲያን አመራር ውስጥ እየገቡ፤በስደት ያለው ቤተክርስቲያንና አባላት ከሶስት ሊከፋፈል–የስደቱን ሶኖድ ደጋፊ፤ ህወሓት የመረጠውን ሲኖድ ደጋፊና “ነጻ” መሆን እንፈልጋለን የሚሉትን አብያተ ክርስቲያን ተቋሞች ደጋፊ የሆነ አንድ እምነትን ከሶስት የከፋፈለ ሂደት ለመፍጠር ችሏል። ይህ ሊሆን የቻለው እኛ ስለፈቀድን ጭምር ነው።

ከህወሓት የሚመጣው ክስና ስም ማጥፋት፤ የፖለቲካ ሆነ የሃይማኖት ክፍፍል መኖር ምንም አያስደንቅም። ካልከፋፈለ የበላይነትን ይዞ ለመቆየት አይችልም። ሰላም፤ ፍትህ፤ አብሮ መኖር፤ ዲሚክራሳዊ ለውጥ የምንፈልግ ከሆነ፤ ከተቃዋሚው ክፍል የሚመጣውን መከፋፈል፤ እርስ በእርስ መጋጨት ዝም ብለን፤ እያየን እንዳላየን፤ ለመመልከት አንችልም። ከሁሉ በላይ ተጠቃሚ የሚሆኑት ጠባቡ ህወሓት/ የኢህአዴግ የበላይችና የኢትዮጵያ የውጭ ጠላቶች ናቸው። የኢትዯጵያ የውጭ ጠላቶች በምንም አይነት አገራችን ሰላም፤ ዘላቂነትና ፍትሃዊ ያለው እድገት እንዲኖራት አይፈልጉም። በክፍል ዘጠኝ ለማሳየት እንደሞከርኩት፤ በተደጋጋሚ የምናየው ችግር፤ እኛ ኢትዮጵያዊያን ለመሰብሰብ ስንጀምር፤ ሀወሓት ነጥሎ ይከሰናል፤ ያስረናል፤ ያሳድደናል፤ ያዋርደናል፤ ይገድለናል። ለዚህ የሚጠቀምበት ዘዴ በመካከላችን ልዩነቶችን መፍጠር፤ መጠቀም፤ እርስ በርሳችን እንድንወንጃጀልና ጀሮ ጠቢወች እንድንሆን በማድረግ ጭምር ነው። እኛ ለህወሓት/ኢህአዴግ ዘላቂነት እየሰራን ነው ማለት ይህ ነው። በልዩነት ላይ የምናጠፋው ጉልበት፤ እውቀት፤ ገንዝብ ከሚያስማሙን ላይ ቢውሉ ኖሮ እስካሁን ለወገን የሚያኮራ ስራ በሰራን ነበር። በአንድ ድምጽ፤ ለአንድ አላማ በቆምን ነበር። የኢትዮጵያንና የአለምን ህዝብ ወደኛ ለመሳብ በቻልን ነበር። ፈቃደኞች ከሆን፤ አሁንም እንችላለን። ለዚህ ነው፤ ያለፈውን ስህተት አንድገም ብለን በጋራ መነሳት ያለብን።

ያለፈውን ስህተት አንድገም፤

ባለፍቱ አርባ አመታት ብዙ ስህተቶች ሰርተናል። እዚህ ላይ ለማስታወስ የምፈልገው አንድ አቢይ ነገር አለ። የንጉሱን ስርአት ለመጣል ብዙ የተማሩ ኢትዮጵያውያን፤ ከጀርባ ያለውን ሴራ ሳይመረምሩ፤ ለጠባብ ብሄርተኛ የፖለቲካ እንቅስቃሴወችና ለውጭ አገር መንግስታት ድጋፍ ሰጥተው አሁን ለደረሰው ቀውስ አስተዋጦ አድርገዋል፤ አድርገናል። ማንም “ከደሙ ንጹህ ነኝ” ለማለት የሚችል የለም። ህወሓት ደርግን ተቃውሞ በተሰማራበት ወቅት፤ ያን አሰቃቂ መንግስት በመጥላትና ለመጣል ስንል፤ ብዙወቻችን አብረን ተሰልፈናል፤ ረድተናል። መንግስቱ ሃይለማሪያም የመራው ደርግ፤ አገር ወዳድና ትውልድ የማይተካቸው፤ አገር ወዳድ መሪወች፤ የሰራዊትና እዝ አባላት፤ ምሁራንና ወጣቶች ሲገድል፤ ወይንም ሲያስገድል፤ ወይንም እርስ በርሳችን እንድንገዳደል ድጋፍ ሲሰጥ፤ በጀርባ የመጣ በዘር እርዩተአለም የተበረዘ፤ አገራችን ሰላም የነሳት፤ ቡድን በቀጥታም ሆነ በድብቅ አጠናክሯል፤ አጠናከረናል። ይህ፤ ያላሰብነውም ሆነ ያሰብነው ድጋፍ የእርስ በእርስ ንትርከን፤ ቂመኝነትንና ቂም በቀልነትን፤ አለመግባባትን፤ ለስልጣን ስግብግብነትን፤ ሆዳምነትን፤ መጥፎ የፖለቲካ ባህልን ትቶልን ሂዷል። ይህ አስተዋጾ ባይኖር ጠባብ ብሄርተኛው የህወሓት ቡድን የፖለቲካ የበላይ፤ የኢኮኖሚ ሙሉ-በሙሉ ተቆጣጣሪ ሊሆን አይችልም ነበር። አሁንም፤ ቢሆን ይህ የመከፋፈል፤ የቂም በቀል፤ የራስ ወዳድነት ባህል እያደከመን ባልሄደ ነብር። ብዙ የተማረ፤ ልምድና ሃቭት ያለው የሰው ሃይል ቢኖረንም፤ ለዚህ ድክመት ገና ብልሃት አልነደፍንለትም። ሌላው ቀርቶ የምንነጋገረው፤ የምንሰበሰበው፤ ከምናውቃቸውና ከለመድናቸው ጋር እንጅ ከሌች ከማናውቃቸው ኢትዮጵያዊያን ጋር አይደለም። የምንጠላቸውን ተቃዋሚወች እንደጠላት የምንወንጅለው መጥፎ ባህል ተከትለን ነው።

ከሃይለ ሰላሴ/ከደርግ መንግስት ጀምሮ፤ የጎሳ ፖለቲካ አለማዋጣቱን እያየን አሁንም በጎሳ የፖለቲካ አለም፤ “ከቄሳር በላይ ቄሳር ነኝ” የምንል ብዙ ነን። አገር ለውጭ መንግስታትንና ሃብታሞች እየተቸረቸረ፤ እኛ በብዛት እየተሰደድን፤ ብዙ ሚሊዮን ኢትዮጵዩያዊና በርሃቭ አለንጋ እየተገረፉ፤ በአመት ብዙ ቢሊየን ዶላር ከሃገር በስርቆት እየወጣ፤ ወዘተ፤ ለፖለቲካ ስልጣን የምንሻማ አለን። ችግሩ ሁሉን ብሄር/ብሄረሰብ የሚመለከት መሆኑ እየገባን የምናተኩረው ከቡድናዊነት፤ ከመንደረኝነት፤ ከልዩነቶቻቺን ላይ እንጂ በጋራ ከምንጋራቸው እሴቶች ላይ አይደለም። ያለውን ችግር በብዙ መለኪያወች ለማሰስ ይቻላል። ለምሳሌ፤ አገር ውስጥ የተቋቋሙትን ከዘጠና ያላነሱ፤ የብሄር ፖለቲካ ድርጅቶች ማየት በቂ ነው። አሁን ያለው አመራር በተአምር ቢወድቅ የብሄር ፖለቲካ ድርጅቶች በምን አገራዊ አጀንዳ እንደሚመሩ ማንም አያውቅም፤ አቋማቸውን አልገለጹም። ማን ከማን ጋር እጅና ጓንቲ ሆኖ እንደሚቀርብ አናውቅም። ግልጽነትና ድፍረት አለ ለማለት ያስቸግራል።
ለምሳሌ፤ በመተካካቱና በሕዝብ አልገዛም ባይነት የሕዝብ አመጽ ቢነሳና ለውጥ ቢመጣ፤ አንቀጽ ሰላሳ ዘጠኝን እንዴት እንደሚመለከቱ አናውቅም። የክልልን ጉዳትና ጥቅም እስካሁን አላወቁትም ለማለት አንችልም። ተጠቃሚው ማን እንደሆነ፤ የተጎዳው ማን እንደሆነ ያውቁታል። ካላቸው ፍልስፍና ግን ፈቀቅ አላሉም። ዘዴወቻቸው መቀየር ካላማቸው አይለያቸውም። ብዙ የውስጥ ታዛቢወች የሚሉት፤ እነዚህ የብሄር ስብስቦች፤ የህዝብ አመጽ ቢነሳ ከሌላው ህብረተስብ ጋር እንዴት እንደሚቆሙ አናውቅም ነው። ይህን ሊመልሱት የሚገባቸው መሪወቹ እንጅ እኛ አይደለንም፤ ተራውም አባል አይደለም። ህወሓት የተከለብንን በዘር የተከፋፈለ ስርአት አሁንም መከተላቸው ግን፤ ለቆሙለት ህብረተሰብምም ሆነ ለኢትዮጵያ ከጥቅሙ ይልቅ ጉዳቱ ያመዘነ ነው። ህወሓትን ብንወስድ፤ የሚከተለው የጠባብ ብሄርተኛ አመራር፤ ለራሱ ተራ አባላትም ቢሆን አደገኛ እንደሚሆን እያደር እናየዋለን።

ጠቅላይ ሚንስትር መለስ “ባይመለሱ” ምን ይሆናል?

የጠቅላይ መለስ ዜናዊ “አምልኮ” ለህወሓት አባላትና ደጋፊወች ስጋትና አደጋ ማምጣቱ አያጠያይቅም። ሕዝብ በአንድ ላይ ከተነሳ፤ የፈለገው መተካት ቢመጣ፤ የመለስ ዜናዊ ፍልስፍና ማለፏ አያጠራጥርም። ሆኖም፤ በዘላቂነት ደረጃ፤ ምንም አይነት የአመራር መተካካት ቢመጣ፤ ሀወሓትና ተጠቃሚ የሆኑ የኢህአዴግ መሪወችና ምርጥ አባላት በቀላሉ ስልጣናቸውን አይለቁም። ሌላ ቀርቶ፤ ካልተገደዱ፤ ለመደራደርም ፈቃደኛ አይሆኑም። ለምን ብለው? በአሁኑ ወቅት አብዛኛው ዘገባ ስለ መለስ ዜናዊ መኖር ማረፍ ሲሆን፤ የውጭ ታዛቢወች–ለምሳሌ፤ ግራሃም ፖብልስ፤ ሪኔ ለፎርት፤ ቴሬንስ ላየንስ፤ የፋይናንሻል ታይምስ፤ ኢኮኖሚስት፤ ጋርዲያን፤ ዋሽንግቶን ፖስት፤ በሃገራችን የመተካካት ፉክክር እንደነበረ፤ አለመረጋጋት እንደምቀጥል እንጅ መለስን በርግጥ ማን የተቃዋሚው ክፍል ለመደራደር ብቃት እንዳለው ወይንም እንደሌለው አይጠቁሙም። ሊጠቁሙም አይችሉም።

ስብሰብ አድርጌ ስመለከተው፤ ከነዚህ ዘገባወች የገበየኋቸው ቁም ነገሮች አሉ።

• ጠቅላይ መለስ ዜናዊ እንደተጠረጠርው ከአሁን ከዚህ አለም ተለይተዋል፤ ህወሓት/ኢህ አዴግ ግን እሳቸውን በተመሳሳይም ባይሆን፤ በታማኝነታቸው የማያወላዱ ለመተካት ለመተካት ችሏል፤

• እድገት ያለምንም ነጻነት፤ ዘላቂነትና ፍትሃዊነት ይኖረዋል ያሉት የመለስ መንግስት ስርአት ከታላቅ ውጥረት ላይ እንዳለ፤ ያለ ሕዝብ ተሳትፎ ድህነት እንደማይወገድ፤ ሙስናና ከህግ ውጭ ከሃገር የሚወጣው የውጭ ምንዛሬ በብዙ ቢሊየን ዶላር እንደሚቀጥል፤

• በአመት ከሚገኘው አራት ቢሊዮን ዶላር እርዳታ፤ ከስደተኞች ከሚገኘው፤ በአመት ከሶስት ቢሊየን ዶላር በላይ ከሚሆነው የውጭ ምንዛሬ፤ አብዛኝው እየተሰረቀ፤ ለጥቂቶች ማክበሪያ ወደ ውጭ እንደሚጎርፍ፤ ለዚህ የሚቀጣው የኢትዮጵያ ድሃ ሕዝብ እንደሆነ ይቆያል፤

• የመለስ መንግስት በአንዳንድ፤ በተለይ በመሰረተ ልማት የሚጨበጥ እድትገን ሊያመጣ ቢችልም መዋቅራዊይና የፖሊሲ ለውጥ ለማምጣት አለመቻሉ፤ ለአብዛኛው ድሃ ክፍል አስተማማኝ ኑሮ አለመፍጠሩ፤ ሃግራችንና ተራውን ሕዝብ ለአደጋ እንደዳረገው፤ የዋጋ ግፍሸት እንደሚቀጥል፤ ምልክቶቹ ጎልተው ይታያሉ፤

• የመለስ መንግስት ከሶስት እስከ ሰባት ሚሊዮን የሚገመት (የተሸጠ/የተከራየና ለወደፊት የታቀደ) ሔክታር ለም መሬት ለውጭ መንግታትና የግል ሃብታሞች፤ ምርጥ የትግራይ ተወላጆች ማስተላለፉ ለምግብ ዋስትና ሆነ ለድሃው ገበሬ ጉዳት የሚያመጣ መሆኑ፤ ለሃገራችንም ግዛታዊ አንድነት አደጋን መጋበዙ ይታያል፤

• የመለስ ዜናዊ የእድገት መንግስት ከሁሉም በላይ የቁጥጥር ኢኮኖሚ ስርአት መዘርጋቱ የሃገራችን ከበርቴወች አድሎ በሌለበት ሁኔታ እንዳይሰሩ፤ እንዳያመርቱ፤ እንዳይወዳደሩ፤ ገንዘባቸውን በአገር ውስጥ አንዳይጠቀሙ እንደሚያግድ፤ ፓርቲውና እንደ ኤፈርት ያሉ ከመቶ በላይ የሆኑ ድርጅቶችን የሚቆጣጠሩ ተቋሞች ኢኮኖሚውን በሞኖፖሊ እንደያዙትና አድሎው ኢኮኖሚውን መንግስት ለመቆጣጠር ወደማይችልበት ደረጃ እየመራው ይታያል፤

• ህወሓት/ኢህአዴግ የፈጠረው ስርአት ለነጻነት፤ ለእኩልነት፤ ለሰላም፤ ለዲሞክራሳዊ ተሳትፎና አገዛዝ ጸር መሆኑ ችግርን እንደወለደ፤ እንደሚወልድ አመልካቾች እየሰፉ ይታያሉ፤

• የምእራብ መንግስታት፣ በተለይ አሜሪካ፤ አዲስ ወዳጅ አገሮች፤ በተለይ ቻይና፤ ከሁሉ በላይ መረጋጋትን እንደመረጡ፤ ወደፊትም እንደሚመርጡ በሃይለ ማሪያም ደሳለኝ መሾም እያየነው ነው፤

• የመለስ ክስልጣን በሞት መለየት፤ የነጻነትና የዲሞክራሲ ጭላንጭል ማሳየት ቢችልም፤ የተቃዋሚው ክፍል መከፋፈሉ፤ ደካማ መሆኑ፤ በአንድ ድምጽ ለአንድ አላማ አለመቆሙ መተካካቱ ከህወሓትና ከኢሓዴግ ቁጥጥር እንዳለወጣ አሳይቷል።

የተቃዋሚው የመደራደር አቅም ሊጠነክር የሚችለው፤ በልይነት ላይ በማተኮር ሳይሆን፤ በአንድ ላይ፤ ለፍትህ፤ ለሰላም፤ ለድርድር፤ ለብሄራዊ እርቅ፤ ለነጻነትና ለኢትዮጵያ ዘላቂ ጥቅም ለመቆም ሲቻል ነው። ለዚህ የሚረዳ ሁኔታን ለማመቻቸት የሚችለው በውጭ ያለው የተቃዋሚ ሃይል ሲሰበሰብና በዘላቂነት ተባብሮ ሲሰራ፤ ገንዘቡን፤ እውቀቱን፤ ምክሩን አገር ቤት ላሉ እውነተኛ ተቃዋሚወች ሲሰጥ ነው።

ከነዚህ ግንዛቤወች መካከል ለመረዳት የምንችለው፤የአንድ ፓርቲ ስርአት እንደሚቀጥል፤ ለዚህ የአሜሪካ መንግስት፤ ሌላ አማራጭ የለም ብሎ ስለገመተ፤ ለህወሓት/ኢህአዴግ የውስጥ ድጋፍ እንደሰጠ ነው። ከዚህ ድምዳሜ የደረሰበት ዋና ምክንያት ከአንድ ፓርቲ አምባ ገነን መንግስት ጋር ፍቅር ስላለው ሳይሆን (ይህ በዘላቂነት እንደማያዋጣ በሙባረክ አይተውታል)፤ የተቃዋሚው ክፍል የተከፋፈለ፤ የሚሰራውን በብልሃት የማይከተል፤ ደካማ፤ ብቃት የሌለው፤ የማይሰበሰብ፤ አብዛኛው በብሄር የተደራጀ ነው በማለት ነው። ሌላው፤ የወጣቱ ቁጥር እያደገ ቢሄድም፤ ለመታገል፤ የራሱን መብት ለማስመስከር ገና አልተዘጋጀም የሚል ግምትም ስላለው ነው። በወጣቱ ላይ ያለው አመለካከት የኢትዮጵያን ባህል አለማወቅን ያሳያል። ወጣቱ የህወሓት/ኢህአዴግን ስርአት እንደማይቀበል በዘጠና ሰባቱ ምርጫ አሳይቷል፤ አሁንም በተቻለው ይታገላል። የሕዝብ አመጽ ዳር እስከዳር ከተያያዘ፤ ፊት ለፊት የሚታገለው ወጣቱ ትውልድ መሆኑን አልጠራጠርም። ነጻ ምርጫ ካለ፤ አብዛኛው የኢትዮጵያ ሕዝብ የተቃዋሚ ክፍሉን እንደሚደግፍ አልጠራጠርም። ይህን ለውጭ መንግስታት ማሳመን ያለብን እኛው ነን። ባጭር አነጋገር፤ ጠቅላይ ሚንስትሩ ቢሞቱም ህወሓት/ኢህአዴግ ከስልጣኑ ወደ ኋላ አይልም። በውስጡ ላሉ ደጋፊወች አስታራቂ የሆነ፤ ኢህአዴግና የኢትዮጵያ ሕዝብ ይቀበለዋል ብሎ የሚገምተውን አማራጭ ከስራ ላይ ውሏል። ለጊዜው ፋታ ሰጥቷል።

ከላይ ያለው እንዳለ ሆኖ፤ የውስጥ የመተካካት ግብግቡ ግን የጦፈ ነበር ለማለት የሚያስችሉ ብዙ መለኪያወ ች አሉ። አንዱ ግብግብ በህወሓት ውስጥ የተካሄደው ዝግ ድርድር ነው። ሁለተኛው፤ በሕወሓት የበላዮችና በኢህአዴግ መካከል የተካሄደው “ጠቅላይ ሚንስትርነቱ ለኔ ይገባኛል፤ የኔ ተራ ነው” የሚል ግብግብ ነበር።ሁለቱም ግብግቦች ቀላል አልነበሩም። ለምሳሌ፤ ግልጽነት ቢኖረው፤ ህገ፤ መንግስቱም ባይደነግገው፤ ፓርላማው ምክትል ጠቅላይ ሚንስትሩ መለስን ለመተካት ይችላሉ የሚለው መለስ በጥብቅ መታመማቸው ሲታወቅ ለህዝብ በተገለጸ ነበር። እንደተወራው ፤ ለጊዜውም ቢሆን፤ ይህ አማራጭ ከስራ ላይ ውሏል። ብይውል ኖሮ፤ በኢህአዴግ ውስጥ ያለው ልዩነት ሊፈነዳ ይችል ነበር። ሃይለ ማሪያም ደሳለኝ መለስን ባይተኩ ለገዥው ፓርቲ አደጋ እነሚፈጥር ያውቁታል። ማለትም፤ ህወሓት ምክትል ጠቅላይ ሚንስትሩን ወደጎን ትቶ ሌላ ትግራይ ቢሾም ሊመጣ የሚችለውን አደጋ አውቀውታል፤ ይህን በሚገባ የተገነዘበው ስብሃት ነጋ ነበር። አንዳንዶች የህወሓት አባላትና ደጋፊወች የፈሩት፤ ምክትል ጠቅላይ ሚንስትሩ መለስን ከተኩ፤ ቀስ በቀስ ስልጣን ከጥቂት የትግራይና የኤርትርያ ተወላጆች ወደ ሌሎች ይዞራል በሚል ነበር። ከሆነም ሌሎች ከኢኮኖሚጥቅሞች ጋር የተያያዙ ሁሉ ከአደጋ ላይ ይወድቃሉ የሚል ስጋት እንዳለ ለመገመት አያዳግትም።የመለስ መተካት በብልሃት፤ በምስጢር፤ በድብቅ፤ በውሸት ፕሮፓጋንዳ ተይዞ የነበረው ሽግግሩ ሊያመጣ የሚችለውን አደጋ በማመዛዝን ነው ለማለት ይቻላል።

ሶስተኛው ችግር በህወሓት/ኢህአዴግና በተገለለው ተቃዋሚ ክፍል ያለው መቃቃር ነው። የመለስ ከዚህ አለም ማለፍ የድርድር ጭናንጭል ሊያመጣ ይችላል የሚሉ አሉ። አሜሪካኖችም ድርድር እንዲደረግ፤ እርቅና ሰላም እንዲሰፍን፤ ተቃዋሚ ፓርቲወች ተደራድረው ወደፊት፤ አንድ አይነት የ “ሽግግር መንግስት” እንዲቋቋ፤ ቀጥሎም፤ ነጻና ተጽኖ የሌለበት ምርጫ እንዲካሄድ ይፈልጋሉ ቢባል አያስደንቅም። ይህ፤ የረጅም ጊዜ እቅድ ይመስላል። ከጥቅማቸው ግን ፍንክች አይሉም። አገራችን ከአደጋ ለመታደግ ከተፈለገ፤ ህወሓት/ኢህአዴግ፤ በአንድ በክሉ፤ በሌላ ደግሞ፤ተቃዋሚወች በሙሉ፤ አሜሪካኖችና ሌሎች መንግስታት፤ የአፍሪካ አንድነት ድርጅት ወዘተ በአስታራቂነት ደረጃ ሆነው፤ ለብሄራዊ ሰላም እርቅና ሽግግር ያልተቆጠበ ጥረት ቢያደርጉ፤ ለመጀመሪያ ጊዜ በኢትዮጵያ የመድብለ ፓርቲ ዲሞክራሲ አገዛዝ መሰረት ለመጣል ይቻላል፤ ሆኖም፤ ይህ አማራጭ፤ ከምኞት በላይ ላያልፍ ይችላል።

ለተቃዋሚው ህሉ፤ አማራጭ ሊሆን የማይችለው፤ አምባ ገነንን በአምባ ገነን፤ በአንድ ብሄርተኛ አገዛዝ የተመሰረተ ፓርቲን በተመሳሳይ መለወጥ ነው። ይህ ከሆነ፤ መሰረታዊና ፍትሃዊ ለውጥ ሊያመጣ አይችልም። መሰብሰብ፤ አብሮ መስራት፤ መፈላለግ፤ አገር ውስጥ ካሉ እምቅና ግልጽ ታጋይ ድርጅቶ ጋር በጥበብ መቆራኘት፤ ለእነዚህ አገራዊ ለሆኑ ፓርቲወች የገንዘብ፤ የቴክኒክ፤ የሃሳብ፤ የሞራል ውዘተ ድጋፍ መስጠት የሚያስፈልገው ይህ እንደገና የማይገኝ እድል እንዳያመልጥ ነው። በጠባቡ በማየት፤ ለጊዜያዊ ጥቅም ብቻ የቆሙ የብሄር ድርጅቶች የእርቅ፤ የሰላም፤ የአብሮ ተቻችሎ መኖር፤ የግለሰብ ነጻነት፤ የኢትዮጵያን ግዛታዊ አንድነት፤ ወዘተ የያዘ ድርድርን ለመፈለጋቸው ማስረጃ የለም፤ ማስታወቅ ያለባቸው መሪወቻቸው ናቸው። አንዳዶቹ መሪወች፤ ብቸኛ ተጠቃሚ ሆነው ለመቆየት ይፈልጋሉ። ለምሳሌ፤ ህወሓት ለራሱ በመከፋፈል ለሚገኝ ጥቅም የፈጠረውን የአማራውን ብአዲየንን ስናይ የአማራን ህብረተሰብ ማገልገል ቀርቶ የራሱንም አባላትና አመራር ጥቅምና ስልጣን ለማሰከበር አልቻለም፤ አይችልም። በአሁኑ የስልጣን ግብግብ ስልጣን ይገባኛል ብሎ በአንደበት ለመቆም የሚችል አመራር የለውም። ካለው፤ ለሚወክለው ህብረተሰብ የማስታወቅ ሃላፊነት አለበት። አጎብዳጅና ሎሌ እንዲሆን የተፈጠረ ድርጅት የክልሉን ጥቅም፤ የህብረተሰቡን መብት ለመታደግ ነጻነት የለውም።

ለምሳሌ፤ወልቃይት ጠገዴ፤ ወዘተ ለትግራይ ክልል ሲሰጥ፤ የዋልዳብ ገዳም በህወሃት ትእቢተኞች ተደፍሮ ሲታረስ፤ የአማራ “ህብረተሰብ ነህ፤ ወደመጣህበት ክልል” ተመለስ ተብሎ ብዙ ሽህ አማርኛ ተናጋሪ ከደቡብ ሲሳደድና ሲሰደድ፤ ቤቱ ሲቃጠል፤ ንብረቱ ሲወድም፤ ኑሮው ሲናጋ፤ ራሱን፤ የአማራ ወካይ ነኝ የሚለውን ድርጅት ተራው ህዝብ የሚስቅበት፤ “የት ነበርክ፤ ለማን ደረስክ” ብሎ የሚጠይቀው ለዚህ ነው። የኢትዮጵያ ወሰን ተደፍሮ፤ በመለሰ ትእዛዝ ለሱዳን መንግስት በምስጢር ሲሰጥ፤ ዋልድባ በልማት ስም ሲታረስ፤ ይህ የህወሓት ፍጥረት አጎብዳጅ ሆኖ በቃለ አቀባይነት ስራ አስፈጽሟል። የሰሜን ሱዳን መንግስት ለህወሓትና ለሱዳን ተብሎ ሁለት ቆንጽላወች በጎንደር ክፍለ ሃገር ሲያቋቁም ለምን ብሎ ያልጠየቀ፤ እንዲያውም “እልል” ብሎ አስተናጋጅ የሆነ ድርጅት ነው። የሚያሳየው አንድ ነገር ቢኖር፤ የትም ቦታ ቢሆን፤ የብሄር ፖለቲካ ድርጂቶች የሚያገለግሉት ህወሓትንና የራሳቸውን የበላዮች ጥቅም እንጅ ይወክላሉ የሚሉትን ህብረተሰብ አይደለም። በጋምብየላ፤ በኦሮምያ፤ በአማራ፤ በደቡብ፤ በትግራይ፤ ወዘተ የሚታየውም ሰእል ከጎንደሩ ጋር ይመሳሰላል። ስለዚህ፤ በአገር ውስጥና በውጭ ያለው የዘር፤ያለፈ የፖለቲካ ታሪክ፤ የመደብ፤ የጾታ፤ የፖለቲካ ወዘተ ክፍፍል ለህወሓትና ለኢህአዴግ የበላዮች አሁንም ጠቅሟቸዋል።

የውጭ ታዛቢወች ይህን “የከፋፍለህ ግዛው” ጠቢብ እምቢ ብለን አለመተባበራችን የድክመታችንን ጥልቀትና ስፋት ያሳያል ይላሉ። ይህን ጎጅ አስተሳሰብ ለመለወጥ የምንችለው በሃገር ቤትና በውጭ የምንገኝ ተቆርቋሪ ነን ባዮች ብቻ ነን። ይህን ችግር ለመፍታት፤ ተደጋግፍን በፍጥነት ስራ ከሰራን፤ ለመደራደር ያለንን አቅም ከፍ ያደርገዋል። ካላደረግን የመለስ ከዚህ አለም ማለፍ አይለውጠውም። ስለ መለስ ዜናዊ በየቀኑ በተከታታይ ስናወራ ቆየተናል። ነገ ስለምን እንደምናወራ አላውቅም። ህሉም መገናኛ ብዙሃን፤ ድህረገጾች፤ ስብስቦች ሊነጋገሩበት የሚገባው ያላጠናነው አበይት ጉዳይ ለመደራደር ማነቆ የሚሆን የማንከደው ሌላ ችግር አለ። የኢኮኖሚ ጥቅም ይባላል። የመለስ ከዚህ አለም ማለፍ፤ ይህን የጥቅም እትብት አይሰብረውም፤ እንዲያውም ሊያጠናክረው ይችላል።

የአጎብዳጅ አገዛዝ፤

ህወሓት/ኢህአዴግ ራሱን አጠንክሮ ለማቆየት ቡድኑና ደጋፊወቹ ሃብት የሚያካብቱበትንና የሚጠቀሙበትን መንገድ የሚያቃና፤ ደንቡን የሚያመቻች፤ ህጉን የሚጠመዝዝ ቡድን ነው፡፡ ሌላው ቀርቶ በጠቅላይ ሚንስትሩ ብርቱ ህመም ወቅት፤ መሪወቹ “በመኖር አለመኖራቸው” ዋሽቷል። በረከት ሰሞን መለስ ዜናዊ በመስከረም እንደገና ወደ ስልጣናቸው ይመለሳሉ ሲል፤ ስብሃት ነጋ፤ አድርጎት በማያውቀው፤ እንዲያውም “ጠላት ነው” በሚለው መገናኛ ብዙሃን፤ በኢሳት፤ “ መለስ ያሉበትን አላውቅም፤ አገር ቤት ያሉ አይመስለኝም፤ መረጋጋት አለ፤ አመራርና ውሳኔ የሚደረገው በጋራ ነው፤ መተካካት የሚካሄደው በሕገ መንግስቱና በፓርቲው አስተዳደር ደንብ” ነው ወዘተ ያሉበት ተጻራሪ የሆነ ገለጻ፤ ሆነ ተብሎ የተደረገ ነበር። በረከትና ስብሃት ነጋ አይነጋገሩም፤ አይገናኙም፤ የሚሰሩትን አያውቁም ብለን አንዳልተሞኘን አምናለሁ፤ ያውቃሉ። ማን ምንና ለማን እንደሚናገር ግምተው የቀርቡ መሆኑን መለስ ካረፉ በኋላ አየነው። ግልጽነት የሌለው መንግስት መለስ “በመጥፋታቸው” ለአዳማጭ ግልጽ ይሆናል ብሎ መገመት መለስ የፈጠሩትን በምስጢር የሚካሄድ ስርአት አለማወቅ ነው። መለስ ቢኖሩም ባይኖሩም ስርአቱ እንዳለ ይቆያል እያልኩ ደጋግሜ ያሳሰብኩት ለዚህ ነው። የስርአቱ ተጠቃሚወች ብዙ ናቸው። የሚደግፋቸው የስለላና የመከላከያ ሃይል ቀላል አይደለም።

ህወሓት ከራሱ ቡድን ውጭ የሆኑ ወይንም የሚቃወሙ፤ ወይንም ተፎካካሪ የሆኑ ሁሉ የመወዳደሪያ መስክ የሌላቸው/የማይፈቀድላቸው ስርአቱ በምስጢር፤ ለአንድ ቡድን የበላይነት፤ አገልጋይነት ስለተፈጠረ ነው፡፡ ነጻ የሆነ መገናኛ ብዙሃን የማይፈቀደው ለዚህ ነው። ነጻ የሆነ መገናኛ ብዙሃን ቢኖር ኖሮ የኢትዮጵያ ሕዝብ በጨለማ አይኖርም ነበር። የበላይነትን ለመጠበቅ፤ ነጻ የሆነ መገናኛ ብዙሃን አጥፍቷል፤ ጋዜጠኞችን አስሯል፤ አሰድዷል። ተወዳዳሪን አጎብዳጅ ማድረግ፤ ወይንም ደካማ ማድረግ፤ ወይንም በጥቅም መግዛት ያስፈልገዋል። ጠቅላይ ሚንስትር መለስ ሲመሩት የቆየው ህወሓት የግል ኩባንያ የመሰለ መዋቅርና ግልጽነት የሌለው አመራር ስር እንዲሰድ ያደረገውና ሁሉ አጎብዳጅ ሆኖ እንዲያገለግል ያስገደደው ለስልጣንና ጥቅም ሲል ነው። ተቋሞች መሪው በድንገት ቢሞት እንዲያገለግሉ የተሰሩ ናቸው። ከጽንሱ፤ የህወሓት አገዛዝ ለግልጽ ውድድር፤ ለነጻነት፤ በራስ ለመተማመን ባህል፤ ለእውነተኛ ኢትዮጵያዊነት የተዝጋጀ፤ ቡድን አይደለም። ለእርሱ ታዛዥ ያልሆነ ሁሉ፤ ተቀባይነት የለውም። ለአጎብዳጂነት፤ ትልቅ ዋጋ የሚሰጠው ለዚህ ነው። ህወሓት፤ አጎብዳጂ ድርጅት ወይንም ግለሰብ ክብርና ነጻነት እንደሌለው ያውቃል፡፡ በራሱ አይተማመንምና። ስርአቱን ቢቃወምም፤ በግሉ፤ በልቡ፤ በቤተሰቡ፤ በቅርብ ወዳጅ እንጂ በይፋ አይደለም።

የህወሓት/ኢህአዴግ ቡድን በመስማማት፤ ተቻችሎ በመኖር፤ ለስልጣን በመደራደር አያምንም። በተለይ፤ የፖለቲካ ስልጣ በመካፈል አያምንም። ህወሓት በኢትዮጵያዊነቱ ኮርቶ፤ ተባብሮ፤ ተቻችሎ፤ የሁሉም ጥቅም በህግ ተከብሮ፤ የሚኖርባትን ኢትዮጵያ ለመገንባት የተነሳ አለመሆኑን የሚያሳዩ ብዙ ማስረጃወች አሉ። የበላይነትን ለመጠበቅ ብዙሃኑን በፍርሃት፤ በመከፋፈል፤ በቂም በቀልነት፤ በማሰር፤ በመግደል፤ ያላጠፋውን፤ አጥፍቻለሁ ብሎ እንዲያምን በማስገደድ፤ በማሳደድ፤ ከስራ በማስወጣት፤አገር ለቆ እንዲወጣ በማድረግ ወዘተ ቆይታውን የሚያረጋግጥ ቡድን ነው። ስልጣኑን የሚያራዝመው በዚህ ጥበብ ነው። በድሃና ጥገኛ አገር፤ ከቻይና በተዋሰው ዘዴ፤ በብዙ መቶ ሚሊዮን የሚታስብ ብር ለስለላ፤ ለድጎማ፤ ለሃይማኖት መከፋፈያ፤ ለጉቦ የሚያወጣው ለዚሁ ነው። የግለሰብን መብት በማቀብ የራሱን ቡድን መብት ያጠናከራል። ስልጣኑ እንዲራዘም፤ የጥቅም አንድነት ይፈጥራል። ስለዚህ፤ ከሃገር አንድነትና ነጻነት፤ ከህዝብ ሉአላዊንትና እኩልነት ይልቅ ጠባብ የጥቅም መተሳሰርን ያስቀድማል። የጥቅም አንድነት ማስረጃው በፓርቲውና በጦር፤ በስለላ፤ በፖሊስ፤ በአስተዳደር እና በልዩ ልዩ ባለስልጣኖች መካክል ያለው እትብት፤ በውጭ የግልና የመንግስት ተጠቃሚወች ያለው የጥቅም ሰንሰለት የሚያንጸባረቀው ስእል ነው። በኢንቬስተሮችና በህወሓት መካከል ያለው መቆላለፍም የሚአመልክተው ይህን ነው። በአሁኑ ወቅት ሊታበል የማይችለው ጠባብ ዘረኝነት/ብሄርተኝነት፤ መንግስት፤ ተቋሞችና ፓርቲው የተሳሰሩ መሆናቸው ነው። ይህ የጥቅም መቆላለፍ ሊፈታ የሚችለው በመተባበር ብቻ ነው። መለስ ስላረፉ ይህ አይቀጥልም ለማለት የሚያስደፍር ማስረጃ የለኝም።

ሊሰበስቡን የሚችሉ አንኳር/አበይት ጉዳዮች፤ እሴቶች አሉ፤ እንጠቀምባቸው፤

መለስ ዜናዊ ለሃያ አንድ አመታት የመሩትን የሀወሓትን መንግስት የማንቀበለው፤ ለሃገር የቆመ መንግስት ባለመሆኑ፤ የጠባብ ዘረኝነት አገዛዝን በኢትዮጵያ ሕዝብ ላይ ጭኖ ለራሱ ቡድን፤ ለውጭ ከበርቴወች፤ ለውጭ መንግስታትጥቅም አገሩን አሳልፎ በመስጠቱ፤ በእድገት አሳቦ፤ ነጻነትን ወንጀል በማድረጉ፤ የህዝብን ሰብአዊ መብቶች ለስልጣን ሲል ወንጀል በማድረጉ፤ ስልጣንን ተጠቅሞ ዘረፋንና ስርቆትን እንደ ጀግንነት በመቁጠሩ ጭምር ነው። ይህን፤ የህወሓትን የአጭር ጊዜ በጥቅም፤ለጥቅም የተገነባ እሥስር፤ በሃገር ጥቅም፤ በኢትዮጵያ ግዛታዊ አንድነትና ነጻነት፤ በሕዝብ ዲሞክራሳዊ መብትና ሉአላዊይነት፤ በሕዝብ እኩልነት፤ በህግ የበላይነት፤ የተመሰረተ ተሳትፏዊ መነጽር ስናየው ስርአቱ የፈጠረው አደጋ (system) ጎልቶ ይታያል። የነጻነትን ጥቅም ከተጋራን ይህ ስርአት መለወጥ አለበት ማለት ነው። ይህን ከተቀበልን፤ የመለስ መኖር አለመኖር መጥፎው አገዛዝ አይለውጠውም። ለለውጠው የሚችል የኢትዮጵያ ሕዝብና ለሕዝቡ የቆሙ ሃይሎች በዘላቂነት ለመታቸው ሲሰበሰቡ ብቻ ነው። ለዚህ የሚሰበስቡን አንኳር የሆኑ መሰረተ ሃሳቦችና እሴቶች አሉ። አስቸጋሪ የሆነው፤ እንዚህን ይዘን፤ ተከባብረን፤ ከጎሳ በላይ አስበን፤ ተቻችለን፤ ተደማምጠን፤ መጠላለፍንና ለስልጣን የመሻማት ጉጉትን ወደ ጎን ትተን፤ አገር ውስጣና ውጭ ካሉ የዲሞክራሳዊ ለውጥ ታጋዮች ጋር ተባብረን፤ ፍትህ ለሚፈልገውና ለሚገባው ለመላው የኢትዮጵያ ሕዝብ አብረን የመታገል ፈቃደኛነት አለመኖሩ ነው።የወቅቱ አንገብጋቢ ጥሪም ይህ ነው። በእነዚህና መሰል፤ አስተባባሪ ሃሳቦች ከተስማማን፤በጎሳ፤ በብሄር/ብሄረሰብ መደራጀቱ በምንም ሊያዋጣን አይችልም። ህወሓትን/ኢህአዴግን በራሱ እንደመተካት ይሆናል። ስብስቦችን ከሚያከራክሩት አንዱ አቢይ ጉዳይ፤ በብሄር መደራጀት መሆኑን አውቀን ውይይት ማድረግና መፍታት አለብን።

ካለፈው ድክመታችን ተምረን “ለሃገርና ለፍትህ” ስንል እንነሳ፤

ህወሓትን/እህአዴግን መቃወም ብቻ ችግሩን ሊፈታ አይችልም። ከባድ የሆነውና የማንነጋገርበት የራሳቺንን ድክመት ማየት ነው። አርአያ በመሆን ፋንታ ጠብና ጥላቻ ማሰፋፋት፤ መዘላለፍ፤ መከፋፈል፤ ልማዳችን ሆኗል። ችግሮችን በመመካከር፤ በእርጋታ፤ በመረዳዳት ለመፍታት አለመቻላችን ለዚህ ማስረጃ ነው። መንግስት ራሱ ባወጣው ህግ ከመገዛት ፋንታ የራሱን ህገ ጥሶ ህዝብን ማሳደድ፤ ማስር፤ ሰው አገሩን እንዲለቅ ማስገደዱን፤ ቀን በቀን እያየን፤ አሁንም ለአንድ ሃገር/ወገን አለመነሳታችን የታሪክ ተጠያቂ ያደርገናል። ተስፋ የሚሰጥ፤ ህብረ ብሄር አጀማመር ስናይ ለዚህም አቃቂር አናወጣለን። ሌላ አማራጭ እንፈጥራለን ብለን እንዘጋጃለን፤ ማፍረስ ሟያችን ሲሆን ለተተኪው ትውልድ ምን ትተን እንደምናልፍ አናስብም። ህያው ሆነን እንደምንቆይ የምንሳብ ብዙ ነን። አንዱ ከመለስ ማለፍ የምንማረው ለህያወነት ዋስትና እንደሌለን ነው። ይህ ድክመት፤ የስርአቱ ጥፋት፤ በደልና ሰቆቃ ብቻ ሳይሆን የራሳችን ችግሩን በሚገባ አለማየት፤ የራሳችን መበታተንና መዘላለፍ፤ የራሳችን አገር ሳይኖር ለስልጣን መወዳደር ወዘተ ጭምር ናቸው። የኢትዮጵያ ግዛታዊ አንድነት ዘላቂነት የሚኖረው፤ አድሎና የበላይነት ሲወገድ ነው። የማንክደው ግን፤ የኢትዮጵያ አንድነት የሚጠቅመው ለሁሉም ኢትዮጵያዊያን መሆኑን ነው። ከኤርትራ መገንጠል ለመማር እንችላለን። ዘላቅነት፤ ከፍትህ ጋር መያያዝ ያለበት ለዚህ ነው።

ዘላቂነትና ፍትህ ከፈለግን፤ እኩልነት፤ ነጻነት፤ ለህግና ለህዝብ ተገዥ የሆነ የስርአት አማራጭ ለመገንባት ቀን ከሌት መስራት አለብን። በቅርቡ የተጀመረው በጋር የመስራት ሂደት አነዳለ ሆኖ፤ አሁንም ስለዚህ ድክመት በግልጽ፤ በሰፊው ስንወያይ አይታይም። አንድ የውጭ ታዝቢ ነገሩ አስገርሞት እንዲህ አለ። “እንደ ኢትዮጵያ ዲያስፖራ የሚያወራ፤ የሚነታረክ፤ የሚሰበሰብ፤ የሚንጫጫ፤ የለም። ግን ምን ቁም ነገር ለሃገራችሁና ለድሃው ህዝባችሁ ምን ሰራችሁ ብየ ስጠይቅ አጥጋቢ መልስ አላገኘሁም.” ፕሮፌሰር ዶናልድ ለቪን ደጋግመው፤ “ኢትዮጵያዊያን በጋራ ሁነው የሃገራቸውን ችግር የሚፈቱ መቸ ይሆን” የሚሉት ጥያቄ አሁንም አልተመለሰም። ለዚህ አባባል መልስ የመስጠት ሃላፊነት የሁላችንም ነው። የሚረዱንና የምንስማማባቸው አገራዊና ህዝባዊ ጉዳዮች እንዳሉ ከላይ ጠቅሻለሁ፡፡

ለማጠቃለል፤ የእኛ ትውልድ በኢትዮጵያና በመላው ሕዝቧ ስም ብዙ አገራዊ ሙከራወችና በተመሳሳይ ብዙ ስህተቶ ሰርቷል፤ አሁንም ይሰራል። መወያየት፤ መሰብሰብ፤ መደራጀት፤ አስፈላጊ መሆኑ አያጠያይቅም። ግን፤ መሞከር ብቻ በቂ አይደለም። መለስ ዜናዊ የሚደነቁት፤ በላማቸው የጸኑ በመሆናቸው ጭምር ነው። በቢቢሲ በሞታቸው ዙሪያ የተደረገውን ዘገባ ስሰማ ትዝ ያለኝ አላማቸውን እንዴት ለአፍሪካና ለቀረው አለም ህዝብ ለማሳመን አንደቻሉ ነው። በኢትዮጵያ ውስጥ በሰሩት ባንስማማም፤ ይህን ለመካድ አንችልም። በሃገር ውስጥ ፍትሃዊ ስር አት ቢያቋቁሙ ኖሮ አመለካከታችን በለወጡት ነበር። አላደረጉም። ስላልሆነም፤ የኢትዮጵያ ሕዝብ እስካሁን የበላይ እንዲሆን ጠቃሚና አገልጋይ የሆነ የአገዛዝ ስርአት ለመገንባት እንዲችል እሳቸው መሰናክል ሆነው ነበር፤ ተቃዋሚው ክፍልም ያደረገው አስተዋጾ አለ ለማለት አንችልም። በተቃዋሚው በኩል ሲታይ፤ በሕዝቡ ስም፤ ተሰብስበናል፤ ተመካከረናል፤ ሞክረናል፤ ነግደንበታል ለማለት የሚያስችሉ መለኪያወች አንዳሉ ብዙ ኢትዮጵያዊያን ታዛቢወች ጽፈዋል። ለዘላቂ የሃገር ግዛታዊ አንድነት፤ ለመላው ሕዝብ ነጻነት፤ እኩልነት፤ ፍትህ፤ ለዲሞክራሳዊ ስልጣን እውን መሆን በሃገር ውስጥና በውጭ ብዙ ስብስቦች ተካሂደው ‘የውሃ ሽታ’ ሁነዋል። አሁን፤ የመለስ ማረፍ ይህን ጎጅ ባህሪይ ይለውጠው ይሆን? ያለፉትን ስብስቦች እንይ።

ኢህአዴግ ስልጣን ከመያዙ ከአንድ አመት በፊት በቶሮንቶ፤ ካናዳ፤ አምስት የፖለቲካ ድርጅቶች– ኢህአፓ፤ ኢድህ፤ መኢሶን፤ ኢፒዲ ኤና ቲፒዲ ኤም– በወሰዱት እርምጃ፤ ሃያ ሁለት የሚሆኑ የማህረሰብ (Civic) ና፤ የሙያ ድርጅቶች ተሰብሰበው ያወጡት ፕሮግራም መሰረት ሳይዝ ቀረቷል። ይህን ድክመት የተመለከቱ ግለሰቦችና ድርጅቶች፤ እንደገና እ አ አ በግንቦት 1991 (ህወሓት ስልጣን በያዘበት ሰሞን) የኢትዮጵያ ዲሞክራሳዊ ሃይሎች ቅንጅትን መሰረቱ። ኢዲሃቅ፤ በኢትዮጵያ ስምና በመላው ሕዝቧ ፍትህ ፈላጊነት መሰብሰቡ የሚደነቅ ጅምር መሆኑን ያሳያል። ያደከመውና ህልውናውን ያሳጣው፤ የህወሓት ሰላዮች ሰርገው ገብተው ባደረጉት የማከፋፈል ተግባር ነው። ሆኖም፤ የኢዲሃቅ መሪወች ለዚህ ሰለባ ለምን ንቁና ታታሪ አለመሆናቸው ያጠያይቃል። ከህወሓት መሰሪነት ባሻገር ልንማረው የሚገባን ሃቅ፤ የኢዲሃቅ ስብስብስ በጋራ የሚጋራው ራእይ አልነበረውም። የጋራ ራእይ፤ ለምሳሌ፤ የኢትዮጵያ ግዛታዊ አንድነት፤ የመላው ሕዝቧ ስርጭትና እኩልነት፤ የህግ የበላይነት አስኳል መመሪያ ካልሆኑ፤ መሰብሰቡ፤ ዲስኩሩ፤ ዳንኪራው የትም አያደርስም። ለግል የመንፈስ ሰላምና እርጋታ ሊሰጥ ይችላል፤ መሰረታዊ ለውጥ አያመጣም። ኢዲሃቅ ሲመሰረት ስለነበርኩ፤ ለመመስከር ብቁነት አለኝ። የማስታውሰው፤ መተማመን፤ አብሮ መስራት፤ ገንዘብ አዋጥቶ ዘላቂ ተቋም መስርቶ መስራት አሰፈላጊ ነው ማለቴን አስታውሳለሁ። ከሁሉም በላይ ያሳሰብኩት፤ ዋናው ኢላማችን፤ መመሪያችን “ኢትዮጵያ” የምትባል አገርን፤ “ኢትዮጵያዊያን” የሚባሉ ዜጎችን ማእከል ማድረግ ( Put Ethiopia and the Ethiopian people as a whole on the radar screen) የሚለው መርህ አሰፈላጊ መሆኑን ነው። ባለመሆኑ፤ ኢዲሃቅ ወደቀ። የተወጣጣው ሩብ ሚሊዮን የኣሜሪካ ⶌላር ዋጋ አጣ።

ከኢድሃቅ በኋላ ሌሎች ብዙ ጥቃቅንና ታላላቅ ሙከራወች ተደርገዋል። እነዚህን ተከታታይ ስብስቦች ከህወሓት/ኢህአዴግ የሚለያቸው ብሄራዊና ህብረ ሕዝባዊ፤ ለሰላም፤ ለፍትህ፤ ለነጻነት፤ ለእኩልነት፤ ከነጻ ምርጫ ለሚመጣ የሕዝብ ስልጣን መቆማቸው መሆኑ ነው። ፓሪስ አንድና ፓሪስ ሁለት እአ አ 1993 እና 1997 የተካሄዱ ሲሆን፤ በቀደምተኛነት የተሳተፉት ዘጠኝ ድርጅቶች፤ መኢሶን፤ ኢህአፓ፤ ህብረ-ሕዝብ፤ መድህን፤ ህብኮፓ፤ ትትኢ፤ ኦነግ፤ ደቡብ ህዝቦችና አርዱፍ ነበሩ። አንዱ የሚለያቸው፤ በጥላቻ ይሰሩ የነበሩ የህብረ ብሄርና የብሄር ድርጅቶች (እያፓና መኢሶን) የሚጋሯቸው አንኳር ጉዳዮች ላይ ስምምነት መድረሳቸው፤ ከህወሓት/ኢህአዴግ ጋር በአንድ ላይ ለመደራደር መዘጋጀታቸው ነበር። ያላሰቡት ግን፤ አንደኛ በውስጣቸው ዘላቂነት ያለው የጋራ ራእይ አለመኖሩ፤ ሁለተኛ ከድርጅቶቻቸው በላይ ለተስማሙበት አገራዊ አላማ በዘላቂነት አለመቆማቸው፤ ሶስተኛ ስነ መግባርና ካሰቡት የሚያደርሳቸው የስራ እቅድ (Project) አለማውጣታቸው ናቸው። አራተኛ፤ ህወሓት/ኢህአዴግ ለመደራደር ያለው ፈቃደኝነትና ዝግጁነት በሚገባ ያላሰቡበት መሆኑ ነው። ለመደራደር፤ ሁለቱም ወገኖች ከስልጣን መጋራት የሚመጣውን ጥቅምና ጉዳት ማመዛዘን ነበረባቸው። የሚመጡ መሰናክሎችን ተቋቁሞ ስልት እየቀየሱ መጓዝ ነበረባቸው። ለምሳሌ፤ በፓሪስ ሁለት ኦነግ ባልታሰበ ምክንያት አልተሳተፈም። አሁን በአንዳድ ድርጅቶች አመለካከትና አሰራር የምናውየውም ይህን አይነት ተደጋጋሚ የሆነ ከሃገር በላይ ለድርጅት ተገዥነትን ነው። የድርጂት ነጻነት ተብሎ የሚነገርለት አሰተሳሰብ እስከ መቸ እንደሚያዋጣ ያየነው አይመስልም።

ካለፈው የምንማረው፤ ህወሓት/ኢህአዴግ ያለውን ሃይል አመዛዝኖ፤ የተቃዋሚወችን ድክመትና አቅም አውጥቶ አውርዶ አልደራደርም ብሏል። ተቃዋሚው ክፍል አብሮ ለሃገራዊ አማራጭ ካልተነሳ፤ ካልተባበረ፤ አሁንም ያለፈው ችግር ይደገማል። የተቃዋሚው ክፍል በሚገባ ያልተገነዘበው ልዩነቶችን አስወግዶ አቅሙን ካልገነባ፤ ማንም የሚረዳው ሃይል እንደ ሌለ ነበር፤ አሁንም ይህ ሁኔታ አንዳለ ነው። ከድርጅት በላይ ለሃገር፤ ለመላው ሕዝብ ነጻነትና ፍትሀ መቆም የሚያስፈልገው ለዚህ ነው። የድርጅት አምልኮ ካልተወገደ፤ የመለስ ማረፍ ለነጻነት ጎህ አይቀድም።

ከእነዚህ ስብሰቦች ግዙፍ የሆነው በዋሽንግተን ዲሲ፤ እአአ በ 2003 የተካሄደው የኢትዮጵያ ዲሞክራሳዊ ሃይሎች ህብረት (ኢዴሃሕ) የተባለው ከምርጫ ዘጠና ሰባት በፊት የተካሄደው ውይይት ነው። በዚህ ስብሰብ አለም ባንክ በሃላፊነት እየሰራሁ በነበረበት ወቅት፤ በግል ደረጃ ተጋብዠ ሰለተካፈልኩ፤ ሂደቱን አይቸዋለሁ። የማስታውሰው፤ ስብሰባው አገራዊ፤ ጥልቀት የነበረውና በጨዋነት የተካሄደ መሆኑን ነው። ስለሆነ ተስፋየ ከፍ ያለ ነበር። ያለኝን ሁሉ አበርክቻለሁ፤ ሊቀመንበሩ ሁሉን በማግባባት የመሩት ስብስብ ነበር። በዚህ ስብስብ የተካፈሉት፤ መኢአድ፤ ኢህአፓ፤ መኢሶን፤ ህብረ-ሕዝብ፤ ኢዴህ፤ ደቡብ ህዝቦች፤ ኢብሶ፤ ትዴት ናቸው። ትኩረቱ፤ ጥናትና ትንተና ላይ ነበር።

እኔን የሳበኝ፤ የስብሥቡ አገራዊነት፤ በፍትህና ሌሎች ዲምክራሳዊ ሃሳቦች ላይ የአላማ አንድነት የነበረበት መሆኑ፤ በብሄር የተደራጁና በህብረ ብሄር የተደራጁ ድርጅቶች የመተማመን ባህልን ለማጠናከር ሊያደርጉ የወሰኑት ሂደት፤በመወያየት፤ አብሮ በመስራት ችግሮችን ለመፍታት የሚያግደን ነገር የለም የሚል ስሜታቸው ነበር። ሆኖም፤ ሌሎች ግዙፍ ድርጅቶች፤ ለምሳሌ፤ ኦነግ፤ ባለመገኘታቸው ችግሮቹ የማይፈቱ መሆናቸውን የሚያሳይ ሁኔታ እንደነበር ለመረዳት ችያለሁ። በስብስቡ ካየኋቸው ነገሮች አንዱ፤ በስራ አለም ላይ የተሳተፈ፤ በተለይ በውጭ አገር የሰራ ግለሰብ እንደሚያውቀው፤ እኔም በአለም ባንክ የተማርኩት፤ ላወቀበት የአስተሳሰብ ልዩነቶች በመደማመጥና በውይይት እንደሚፈቱ ነው። ሃሳቡን ከግለሰቡ መለየት የሚያስፈልገው ለዚህ ነው።

የኢትዮጵያን ሕዝብ ለዘላቂ ሰላም፤ አብሮ ለመኖር፤ ለሃገር ግዛታዊ አንድነት፤ ለመላው ሕዝብ ከቀጥታ የመምረጥ ድምጽና መብት የሚገኝ ፍትሃዊና ወካይ የመንግስት ስነስርአት (Representative government) ሊያደርሰው የነበረው የምርጫ 97 (2005) የቅንጅት መንፈስ በታሪካችን ከፍተኛውን ቦታ ይዞ ይገኛል። ይህን ምርጫ የሚለየው፤ መላው የኢትዮጵያ ሕዝብ ህወሓትን/ኢህአዴግን “አንፈልግም፤ ድምጻችን ይከበር፤ ለእኛ ተወካይ የሆነ መንግስት ይቋቋም” ማለቱ ነበር። አደጋውን ያየው የመለስ ዜናዊ መንግስት አጠፋው፤ የሕዝቡን ፍላጎት አኮላሸው። ለዚህ በሰላም የተመሰረተ የሕዝብ አመጽ መሰረት እንዲይዝ ያስፈልግ የነበረው የቅንጅት ድርጅታዊ ጥንክርናና የአመራር አዋቂነትና ጠንካራነት ነበር። ድርጅቱና አመራሩ በውስጥ የተከሰተውን ልዩነት ወደ ጎን ትቶ በስልት፤ በጥበብ፤ በዘዴ ቢሰራ ኖሮ የተሻለ ውጤት ባስገኘ ነበር። ልክ እንደ እምቧይ ካብ የተናደው አመራር ለመላው የኢትዮጵያ ሕዝብ ተስፋ የሚያስቆርጥ አሰራርና ባህሪ አሳይቶ ተበታተነ። ይህን ድክመት፤ ሕዝቡ እስካሁን አልረሳውም፤ በመሪወች ላይ ያለው እምነት እንደገና መታደስ አለበት ማለት ነው።
ዘላቂነት ያለው አገራዊ የፖለቲክካ ድርጅትና የማይበገር አመራር የሚያስፈልግ መሆኑን የኢትዮጵያ ሕዝብ ከቅንጅት ልምድ አስተምሮናል። ለዚህ ሌላ አማራጭ የለም። ተቃዋሚ ሃይሎች ይህን ያለፈ ድክመት አጢነው፤ ለወደፊቱ በሰብሳቢ አገራዊ ራእይ፤ ለፍትሃዊ ስርአት እውን መሆን፤ ሳይበገሩ በአንድ ድምጽ፤ በአንድ ስልት መነሳት አለባቸው። በተናጥል እንደራደር ቢሉ፤ የሚያቆዩት የህወሓት/ኢህ አዴግን ጸረ ፍትህ መንግስት ብቻ ነው። ይህን እውነት የመለስ ማለፍ አይለውጠውም።

የጋራ ራእይ ወሳኝነት፤

የምንጋራው ራእይ ከሌለ የትም አንደርስም። በአንድ ኢትዮጵያ ማመን ራእይ ነው። በሁሉም ዜጎች የእድል እኩልነት ማመን ራእይ ነው። በሰላም፤ በነጻነት፤ በሕዝብ ድምጽ፤ በሕዝብ የበላይነት፤ በህግ የበላይነት ወዘተ ማመን ራእይ ነው። ራእይ እውን የሚሆነው፤ በመተማመን፤ በመደማመጥ፤ በመቻቻል፤ ለሃገር ግዛታዊ አንድነት፤ ለመላው ሕዝብ ፍትህ በማሰብ ውይይት ተደርጎ በአንኳር አገራዊ ጉዳዮች ላይ ስምምነት ላይ ሲደረስ፤ እያንዳንዱ ተሳታፊ ስምምነቱን ወደ ኋላ ሳይል ከስራ ላይ ሲያውል ብቻ ነው።ለዚህ፤ ስነ መግባር ያሰፈልጋል (Code of Conduct)። ከላይ የተጠቀሱት ስብስቦች፤ የሚጋሩት ራእይ፤ የሚዳኙበት ስነ መግባር አልነበራቸውም።

ሁሉም እንደፈለጉ ወደ ድርጅቶቻቸው (Silo) ሂደው መስራት ጀመሩ፤ ስብስቦችና ሂደቶች አልተጣጣሙም።

የኢትዮጵያ ሕዝብ የሚመኘውን ከሕዝብ ብቻ የሚመጣ፤ ለሕዝብ ብቻ አገልጋይ የሆነ ስርአት ለመገንባት ነው። እድሉ አሁንም ክፍት ነው። እድል ክፍት መሆኑ ብቻ ጥቅም አያመጣም። ወሳኙ አገራዊ የፖለቲካ ድርጅት፤ ለዚህ ብቁነት ያለው የማይበገር አመራር መገንባት ነው። በውጭ ያለን ተቃዋሚ ሃይሎች መጀመሪያ በመካከላችን ያሉ ጥቃቅን ልዩነቶችን ወደ ጎን ለመተው ከቻልን፤ አቅማችን በጋራ፤ ለጋራ አላማ ከገነባን፤ አገር ቤት ለሚንቀሳቀሱ አገራዊ ለሆኑ ለዋጭ ሃይሎች አስተዋጾወች ለማድረግ እንችላለን። የውጭ አምባሳደሮች ሆነን የአለምን አስተሳሰብ ለመለወጥ እንችላለን። ተቃዋሚ ሃይሎች በጋራ ለድርድር እንዲበቁ የአቅም ግንባታ ስራ ለመስራት እንችላለን። የመጀመሪያው እርምጃ፤ በቅርቡ የተመሰረተውን የተቃዋሚ ሃይሎች ስብስብ በያለንበት መደገፍ፤ ሌሎች ድርጅቶች እንዲተባበሩ፤ አብረው ገብተው እንዲሰሩ መጎትጎት፤ የድጋፍ ቅርንጫፎች በየቦታው እንዲቋቋሙና አብረው እንዲሰሩ መቀስቀስና ተግቶ መስራት ነው።

የመለስ ዜናዊ ከዚህ አለም መለየት ለመላው ኢትዮጵያ ሕዝብ እድል ሊከፍት ይችላል። ይህን ሊያመለጥ የሚችል እድል የመጠቀም ጥበብ ግን ከተቃዋሚው ሃይል መምጣት አለበት። አዲስ ምእራፍ ለመክፈት ከተዘጋጀን ማንንም የማይለይ፤ ሁሉን የሚሰበስብ አማራጭ ማቅረብ አለብን። አለበለዚያ የችግራችን መነሻ መለስ ዜናዊ ነበሩ ብለን ማውራቱ ምንም አያዋጣነም።

ይቀጥላል
August 21, 2012

Can Ethiopians Afford to Ignore TPLF Inc.’s atrocities?

By Aklog Birara, PhD

“The people occupying the plateau of the Blue Nile are conscious of a glorious past and proudly call themselves Ethiopians.” – Elise Reclus, Philosopher

Ethiopian ethnic-based political elites, most prominently, the champion of ethnic politics and business, TPLF Inc., were always bent on shredding to pieces our commonalities, shared history and common identity as Ethiopians of all shades, colors, languages and faiths, from their {www:inception}. They embraced the {www:Apartheid} like formula of separation and legalized ethnic-federalism. They were determined to de-institutionalize and de-capitalize Ethiopian society by dismantling social relations among the population. This is the thesis of this analytical piece. As a result of their secret and coded arrangements intended solely to serve them financially and economically, they sowed the seeds of revenge and fear among the population. Youth are forced to belong to the governing party if they wish to secure a job, a home or further education. A network of spies has infested the entire society: one spy for 5 people. As a result, the country that stood as symbol of independence, honor, dignity and pride for people of color around the globe is now the center of the grossest human rights violations on this planet. TPLF Inc. is determined to obliterate the past, present and future of all people who call themselves “Ethiopians.” This is happening in front of our eyes. As far as I know, de-institutionalization and social de-capitalization of Ethiopian society started when TPLF Inc. took power 21 years ago, with a plan set ahead of political capture; and continues at a faster pace today. The champions of ethnic politics and business do not do this alone. They recruit other non-Tigreans to do their work for them. What we witness now is implementation of the sinister strategy using land and other economic resources to dispossess and expel.

Wherever one looks, {www:dispossession}, expulsions and human cruelty from government agents are widespread: the Afar, Beni-Shangul Gumuz, Gambella, Gondar, Lower Omo Valley, Oromia and SNNP regions and sub-regions are at the center. In this entire onslaught against the Ethiopian people, there is overwhelming documentary evidence that shows that the Amharic speaking population is singled out as ‘enemy’ number one. Why the differentiation? This group is identified by TPLF Inc. and the country’s traditional adversaries as nationalist, that is, as Ethiopian more than its label as Amhara. I documented this in my book, Waves, two years ago and forewarned that TPLF Inc. will continue its relentless campaign to dislodge this and other nationalist oriented members of society using ethnic-federalism and decentralized decision making as the driver. Using this mode of government arrangements, TPLF Inc. tries to camouflage its misdeeds by using surrogates. We know that, Amharic speaking or other surrogates have little or no power. They submit and follow orders. Authority comes from the top. The continued expulsion of Amharic speaking Ethiopians from the lands they use and from the neighbors with whom they coexist peacefully and amicably reflects this sinister arrangement. TPLF Inc. does this against its own constitution. Article 32 (1) says: “Every Ethiopian citizen or any other person legally in Ethiopia has the right to freedom of movement anywhere within the national territory, to choose freely his place of residence anywhere in the national territory, and to leave the country.” What a joke? People naively wonder why the outside world, especially donors and diplomats with stake in Ethiopia do not react to this façade?

Although this is not the purpose of this piece, I should like to share my take on the matter again. British and American policy makers, the two largest sources of bilateral aid to Ethiopia, know that the TPLF Corporate group is anathema to their own values of the rule of law, human freedom, free enterprise and a semblance of democracy, for example, checks and balances and political pluralism. Why do they support a repressive regime that portends insecurity and instability in the long-run? Why do they refuse a movement toward globally accepted norms of humane institutions, decency, fair play, openness and the like? In my view and the views of other prominent international experts on the subject, democratic reconstruction and reconfiguration are secondary to their national interests of security and stability in the Horn of Africa. In other words, they are willing and ready to sacrifice their core values to serve their own narrow and short-term national interests of averting terrorism and instability in the Horn of Africa as they have done in the rest of the world. This is why Ethiopian opposition groups cannot afford to operate in their own silos. They need to cooperate and show credibility that they stand for a bigger cause than narrow or parochial interests.

Like us, the world community looks at the faces of innocent children and women forcibly expelled from their farmlands and properties where their forefathers worked and lived for 100 years plus, in Benji Maji, Southern Ethiopia. Like us, those whose profession is to monitor the Horn know that theirs is a fresh and ugly testimony and reminder of how far ethnic politics and business in Ethiopia would go to bring havoc to this ancient land. They know that, with a stroke of an order–no doubt emanating from the highest levels of the governing party–children and women and poor farmers were herded like sheep in their own country by their own government and forcibly expelled from their homes. They know that neighbors were awed but could do nothing in the country of fear and revenge. The {www:bewilderment} in the faces of the children and women are graphic and speak louder than my capacity to write about them; and the cruelty and brutality of a regime that has literally gone wild and mad. These Ethiopians could be our children, our sisters, our mothers, our fathers and or relatives. It does not matter. They are, first and foremost human beings and Ethiopians who deserve treatment with honor and dignity. Their expulsion is ours too. Donors and diplomats in Addis Ababa know all of this; but cannot say much because it does not affect their interests. It is up to us to make them understand and to draw them to our side.

TPLF Inc.’s ethnic politics and business robbed these Ethiopians displaced from their homes, of their humanity, dignity and honor. Trust me. Regardless of ethnic, religious, ideological or demographic affiliation, it is our own common humanity, dignity and honor that are robbed and are being undone by tribal elite that have no decency or humanity to speak of. No doubt in my mind that the leaders of the regime would find excuses for this too. They will blame someone else for the mess. I am not entirely clear where this unprecedented assault on the Ethiopian people is heading and where it will lead and to what end? Some in the diplomatic and donor community are weary but are not speaking out. I am wearily reminded of the civil war in Liberia, the dismemberment of Yugoslavia, genocide in Rwanda and the collapse of Somalia. If you are not; you must be either naïve or believe in miracles or support the status quo or do not simply care. I and others witnessed the horrors in Liberia where people were hacked like wild animals or in Rwanda where nearly a million people lost their lives because of their ethnic affiliation should worry that the same could happen in our country. It is not an exaggeration to put the pieces together by connecting the dots of cruelty and inhumanity and by arriving at a larger and ominous picture that seems to emerge. When people’s very survival is at stake, patience is not perpetual. TPLF Inc. and its ethnic elite collaborators seem to be determined to push the entire country into the abyss. Donors and diplomats in Addis Ababa know this but do not see an alternative that gives them confidence and comfort. We need to rise up and show that we can offer an alternative by cooperating once and for all.

In my view, the plight of the Amhara is not a single ethnic dilemma. Amharic speaking people have been suffering ever since TPLF Inc. took power. I contend with full confidence that that the Amhara ‘problem’ is an Ethiopian dilemma. Depopulating areas where Amharic speakers live is a strategic way of weakening this ethnic group and Ethiopia. Why do you think the number of this nationality group shows a decrease from year to year? Some are forced to abandon their national origin and accept a new one. Review the data in the old Arusie region and you will find a decrease. Where did the Amharic speakers go? I like to proceed with the bigger picture though. The plight of the tribes in the Omo Valley being forced out of their ancestral homes is not solely their problem. It is an Ethiopian problem. The eviction of Anuak, Afar and Somali from their lands to make room for a narrow band of emerging ethnic capitalists and foreign governments and firms from 36 countries is not an Anuak or Afar or Somali problem. It is an Ethiopian problem. The rape of Somali girls and women and the destruction of villages and property is not a Somali problem. It is an Ethiopian problem. The transfer of lands in Waldiba on which monks depend, to TPLF Inc. firms and or the state within a state called MIDROC is not a Gondar problem. It is an Ethiopian one. No matter the location or the population, it is Ethiopia and Ethiopians who are under the gun. Thus, it behooves all Ethiopians to respond not as members of this or that ethnic or religious group but as Ethiopians. This is our only salvation as people. We either rise in unison as Ethiopians; or we will all perish together. We can never allow this to occur. It is not the legacy we would want to leave. Is it?

As I saw the video clips of innocent and frightened children, girls and women, I kept thinking that only an invading army would do this to Ethiopians. I am reminded that even invading armies from the colonial era were civilized and humane enough to differentiate the innocent from those who dissent. Children and women and poor farmers who work hard to earn a living are not a threat to the governing party. Their forcible expulsion is a form of ethnic cleansing and therefore a crime against humanity. Only Apartheid conducted an identical system of political and economic capture that expelled blacks and herded and concentrated them in their own “homelands or Bantustans.” This way, it is easier to monitor, subjugate and control them. TPLF Inc. does not have the moral courage or commitment to differentiate between those who dissent against it and those who live and work peacefully and legally in different parts of the country.

Ironically, Tigreans are free to live and work anywhere in Ethiopia. They are state sponsored and can own property anywhere in the country. A recent informal survey from a reliable group shows that in the city of Gondar, close to 50 percent of the population is now Tigrean as are more than 75 percent of major enterprises. Here is the difference. The Amharic speaking population of the city treats them as Ethiopians. No Tigrean national I am aware of has been expelled from the so-called Amhara region. This is the good news and Tigreans should condemn a ruling clique that abuses their name and expels people on the basis of ethnic and or linguistic affinity. For this reason alone, Ethiopia and the Ethiopian people do not deserve Apartheid like system that dispossesses and expels any or one group of people forcibly from any part of the country on the basis of linguistic and or tribal origin. Ethiopians must stand up and reject this regressive policy and the occurrences it triggers. They must recognize and appreciate the notion that inhumanity of man to man is not an Ethiopian popular tradition or value. It is not our heritage. It is the tradition of tyrants and dictators perfected by TPLF Inc. in other words; it is a governance and system’s issue.

Is our history as cruel as TPLF Inc. manifests it?

I should like to take the reader back to a snippet of history to strengthen my argument. TPLF Inc. rejects the evolution of the country it defines as a “prison of nations, nationalities and peoples,” for which it is the proclaimed liberator. These narrow-minded, clubby and family centered minority ethnic elite try to compel innocent and self-serving people alike to believe that our identity should be defined narrowly in tribal and linguistic terms. It uses emotions to drive its political and economic agenda on the rest of us. The reader knows that people enjoy different identities for different reasons. I will identify some of my own: am a professional in development, have a higher degree and was and or is a banker, professor, writer, belong to the Ethiopian Orthodox Church, am a father, a husband and my linguistic affiliation is to Amharic and regional origin, Gondar. Of these, which one do you think is the identity that I cherish most and share or have in common with millions? It is this. I am an Ethiopian and have a great deal in common with Ethiopians than other people in the world. I presume most of us who hail from Ethiopia have numerous identities but believe in the notion that we are Ethiopians or people of Ethiopian origin. It is this core value that will save us.

The singular identity that binds us together regardless of different affiliations is that we belong to a country called Ethiopia. Hence, our commonality is expressed as Ethiopians and or as people of Ethiopian origin. TPLF Inc. wants us to sink to the bottom and think and organize ourselves as Amharic speakers or an Amhara ethnic group. I caution my compatriots that this is a tempting trap to which we should not sink. We need to be strategic and take the higher road of our historical and legitimate identity as Ethiopians. Let me elaborate within the context of today’s global community in which the TPLF Inc. formula is totally against the tide.

Who in the world would find it credible if I told (in official travels with the World Bank) a Chinese or a Brazilian or a Nigerian or a Norwegian at their respective airports that I am an Amharic speaking Gondarie? Wouldn’t the person find it incredible if I told him or her that I cannot live and or work in any part of Ethiopia because of my linguistic or ethnic affiliation? TPLF Inc. has reduced us to this low level. It is this emotionally driven and politically motivated identity that TPLF Inc. imposes on most of us. Some accept the new norm because of fear. Some accept it because of greed. Others accept it because of ignorance. Still others accept it because they believe in it. No matter the motive, TPLF Inc. wants us to believe that it is implementing Apartheid like formula on behalf of ‘oppressed nations, nationalities and people.’ The intent is to undermine Ethiopian unity and identity. The acid test of being an Ethiopian is the possibility of living and working in any part of Ethiopia. Otherwise, our commonality becomes meaningless regardless of the propaganda propagated by TPLF Inc. that we should all buy Renaissance Bonds and send our hard earned monies in support of a regime that does not allow us to fulfill our potential in our own country. Just think of this. The governing party that champions Ethiopian nationalism when it suits its interests still calls itself by its origin, Tigray People’s Liberation Front? Liberation from who is now a legitimate question. The reader knows the answer and the purpose.

The Greeks looked up to ancient Ethiopia and called it the common cradle of mankind. Among other things, they contended that ancient Egyptians “derived their civilization and religions from Ethiopia and Ethiopians. Ptolemaic (Greek) writers and philosophers felt and wrote that “Ethiopians were the first men that ever lived.” Martin Bernal’s “Black Athena: the Afro-Asiatic roots of classical civilization,” provides rich data and information on the richness of Ethiopian history; and, more important on the movement and on the interconnectedness of most Ethiopians for thousands of years. Interconnectedness of Ethiopians has now been validated through archaeological findings that confirm that Ethiopia is indeed the origin of humankind. In their highly acclaimed book, “Lucy (Dinknesh): The Beginnings of Humankind,” Donald Johansson and Maitland Edey, document the dramatic discovery of Lucy’s (Dinknesh’s) “completeness in the history of hominid fossil collection.” Dinknesh’s (Lucy’s) discovery did not happen by accident. It is a tribute to the farsightedness of Emperor Haile Selassie, who, in the 1950s–during a visit to Kenya–invited Western Anthropologists to explore fossils in Ethiopia and granted the requisite permits. The Omo valley expedition lasted from 1967 to 1977 and resulted in the finding of Dinknesh (Lucy). “There could no longer be any argument about that, or conjecture over whether a certain leg bone and a certain skull did or did not belong the same individual (Dinknesh). Here they were, together in one unbelievable skeleton.”

Dinknesh refers to a country known for thousands of years as Ethiopia, home of our common humanity as Ethiopians. If we are indeed the origin of mankind, possess an incontestable long history and have served as a home to different ethnic and religious groups for thousands of years, who is responsible for reducing us to identify one another as members of a tribe or a linguistic group rather than as Ethiopians? It is the EPLF, TPLF and other ethnic-based liberation fronts who wish us harm. It is also their foreign sponsors that continue to be inimical to a strong, unified and prosperous Ethiopia. As the champion of ethnic politics and business (the two are linked), TPLF Inc. is determined to obliterate this common humanity that the Ethiopian people have shared for thousands of years. This commonality has been strengthened generation after generation through marriages, economic and religious interactions, migration of people from South to North, from North to South, from East to West and from West to East and many in between. This is why I contend that Ethiopia and Ethiopians are the pace-setters of what is now commonly known as globalization. This phenomenon began as a result of human mobility from Ethiopia and the rest of Africa to the rest of the globe. Before Ethiopians moved across the globe, they spread within Ethiopia. Their linkages are thus incontestable.

Ethiopian identity and globalizing influence that TPLF Inc. wishes to undo by rewriting our entire history and reducing it to just 100 years to suit it, and by spreading the venom of ethnic revenge and hate are not confined to the story of Dinknesh, although hers is the foundation of our humanity. Herodotus, the Greek historian documented that Ethiopians reached out to the rest of the world through trade in spices and ivory far beyond Egypt and the Gulf. Ethiopians are said to have moved to and served in Persian armies. “The Eastern Ethiopians—for there were two sorts of Ethiopians in the army—served in the Indian army.” Here is the key though. “These were just like the Southern Ethiopians, except for their language and their hair; their hair is straight.” Threads that bind Ethiopians among one another through marriages, social and economic interactions, religious practices, localities and regions are rooted in our past. With its ups and downs and imperfections and manifestations of gross injustice, our past is the foundation of our present and future. In light of this, our diversity is nothing new. It has always been there. The trick is to harness it for the better.

Yet, our political leaders and institutions failed to use our diversity creatively and constructively in building an enduring, just and all inclusive society. Experts foreign and domestic recognize our history and diversity as sources of uniqueness and strength rather than as liabilities. Under TPLF Inc., both history and diversity are liabilities. These are used as political tools to create and deepen wedges to divide us, frighten us, exploit us and create animosities among us.

TPLF Inc. forces us to forget the assets and treasures that emanate from our roots and the uniqueness that our forefathers left for us. One additional example cements this point. In the 19th century, M. Le Jean, French, said this. “Ethiopia, even during its state of greatest decadence, offers to the unprejudiced traveler, the elements of an advanced social order. Feudality certainly exists there, but scarcely to a greater extent than in England…the administrative machinery is simple…is property well defined; individual rights are guaranteed by appeal to the Emperor; commerce is protected; and political vengeance and horrors of war in a great measure neutralized…” Can you say the same about the Meles Zenawi Government today? I cannot. The evidence is overwhelmingly oppressive and repressive. This is why revenge, fear and expulsion come naturally to the governing clique.

What can and should we do?

There is a great deal we can and should do. The starting point is for each of us and for our communities to believe and commit to preserving this ancient land and to frame an alternative that will accommodate the needs and interests of all its members. Our individual and collective responsibility is, first and foremost, to halt this frightening phenomenon of fear, ethnic divide and repression that–if not halted now–is likely to destroy all of us. We must determine that we do not wish to witness another Liberia, Rwanda or Somalia in Africa. TPLF Inc. and other surrogate ethnic-based parties use language and or other differences as a criterion to implant fear and revenge; to discriminate and expel as if we are not of the same diverse family; and to undo what has been built by all Ethiopians over thousands of years. Our ability and readiness to embrace one another and to stand for one another; and to reject ethnic divide is the starting point. We can do this wherever we are and in numerous ways.

This is the big picture I should like to implant in the reader’s mind. We need to reject the Apartheid like system that drives little children and mothers, old people and poor farmers from their homes and farms and from their neighbors. In part two of this commentary, I will provide a specific example of the horrors of ethnic cleansing and civil wars that entail irreparable damage regardless of the temporary strength of a ruling group.

4/4/2012
The second in this series will be posted next week